فراز اخير اين بيان، حاوى برداشت ارزشمندى است كه «حيات سالارى» فيلسوف را نشان مى‌دهد، و اين، نكته‌اى به واقع مانا و بنيادمند است كه وى بدان توجّه يافته و طىّ آن، «حيات» را اساسى‌ترين «تطهيرگر تكوين» شناخته و شناسانده است. [1]

حكمت نظرى در اسرار الحكم‌

امّا داستان حكمت نظرى كه بخش عمده «اسرار الحكم» را تشكيل داده است، ماجرايى دامنه‌دار و مفصّل دارد. نخستين و اساسى‌ترين موضوعى كه در خصوص اين بخش، بايسته به ياد كرد است، تعريف خاص سبزوارى از «حكمت» است.

حكيم سبزوار، حكمت را به چند صورت متنوّع تعريف كرده است، از جمله به اينكه:

- «حكمت، خلق وسط است، ميانه جربزه و بلاهت». [2]

- «حكمت»، شناختن حقايق است، از «خداشناسى» و «خودشناسى» و فرمان خداشناسى. چه، فرمان شريعت نبىّ و چه فرمان طريقت او. [3]

- «حكمت»، واسطه است، ميان «جربزه» و «بلاهت»، اعنى: در تكثير طرق منافع دنيويّه داثره و تقليل طرق، مضارّ او، فكرت را مصروف ندارد و اهمال بالكليّه هم نكند. [4]