اسم الکتاب : اعلام القرآن المؤلف : فرهنگ و معارف قرآن الجزء : 1 صفحة : 49
از صفت او ياد مىشود؛
براى مثال نقل شده كه آيه «إِنَّ الَّذِينَ
كَفَروا بِايتِنا» (نساء/ 4، 56) و «إِنَّ شَانِئَكَ
هُوَ الأَبترَ» (كوثر/ 108، 3) درباره عاصبنوائل به سبب دشمنىهاى شديدش با
پيامبر نازل شد، و به جاى آنكه در اين دو آيه، نام وى آورده شود، از دو صفت مذموم
وى كه از دشمنى وى با پيامبر و تكذيب آيات الهى حكايت دارد، ياد شده است.توضيح چند نكته درباره
حكمت مبهماتدرباره علل و اسباب مبهمات
در قرآن، بر چند نكته بايد تأكيد شود.1.
بايد توجّه داشت كه شيوه قرآن كريم در نقل داستانها عدم ذكر نام افراد است؛ چرا
كه قرآن، كتاب هدايت است و دانستن نام افراد در تحقّق اهداف هدايتى- تربيتى آن
نقشى ندارد. اين مسأله با كمترين مراجعه به قرآن مشهود است. درباره اسباب نزول،
همه جا نام افراد مبهم آمده است و در نقل سرگذشت پيشينيان، اغلب شخصيّتهاى داستان
در حدّ حضورشان در داستان و نقشى كه بر عهده داشتهاند، معرّفى شدهاند؛ ولى از
آنها نام برده نشده است؛ براى نمونه، در داستان موسى و خضر كه آيات 65- 82 كهف آن
را نقل كرده، بيش از ده شخص داراى نقشاند كه فقط از يك فرد، يعنى حضرت موسى عليه
السلام نام برده شده است.به عبارت ديگر، هنگامى كه
با ديد هنرى به قصّهها و قصّهسرايى قرآن نگاه شود، عدم ذكر نام شخصيّتها نه
تنها هيچ كاستى به همراه ندارد، بلكه بر تأثير اين داستانها بر جسم و جان مخاطب
نيز افزوده است. توضيح اينكه يكى از ويژگىهاى قصّههاى قرآن، برقرارى توازن ميان
شخصيّت و حادثه است؛ به طورى كه در هيچ قصّه قرآنى، شخصيّت به تنهايى محور نيست؛
بلكه شخصيّتها مصداقهايى بشرى در عرضه خير و شرّند كه به حق يا باطل مىگروند؛
به همين جهت، در بسيارى از موارد با اشخاصى روبه رو هستيم كه ويژگى جزئى آنان
ارائه نشده و فقط به بيان تصويرى كلّى از آنها بسنده شده است؛ مانند مرد بودن يا
زن بودن يا قوم و .... در اين موارد، نام و صفات شخص نه تنها در انتقال پيام قصّه
اثرى ندارد، بلكه سبب مىشود ذهن مخاطب با مسائل فرعى غيرضرور درگير شود و افزون
بر اينكه به عموميّت و فراگيرى نقش شخصيّتها لطمه مىزند، از تأثير قصّه نيز
مىكاهد. بهطور نمونه، قرآن از همسر فرعون نام نمىبرد تا همچنان اسوه هر زن و
مرد باشد. آنچه در شناخت وى مؤثّر است، همين شأن انسانى او است و نه ويژگىهاى
ديگر، از جمله نامش و در اين جهت او همانند مؤمن آلفرعون است كه هيچ نامى
اسم الکتاب : اعلام القرآن المؤلف : فرهنگ و معارف قرآن الجزء : 1 صفحة : 49