اعلام القرآن - فرهنگ و معارف قرآن

اسم الکتاب : اعلام القرآن المؤلف : فرهنگ و معارف قرآن الجزء : 1 صفحة : 188

برهان‌ابراهيم عليه السلام در ردّ ربوبيت اجرام آسمانى‌
قرآن كريم اين برهان را در قالب يك جمله كوتاه بازگفته است: «لَاأُحبُّ الأَفِلِين» (انعام/ 6، 76) مفسّران در توضيح اين استدلال وجوهى را به شرح ذيل ارائه داده‌اند:
1. اين برهان بر دو مقدّمه متّكى است: نخست، ربوبيّت با محبوبيّت ملازم است؛ زيرا ربوبيت يك ارتباط حقيقى ميان رب و مربوب است كه كشش تكوينى مربوب به سوى ربّ و در نتيجه دل‌دادگى مربوب به رب را در پى دارد. دوم، آفِل (چيزى كه از انسان پنهان مى‌شود) نمى‌تواند محبوب وى باشد؛ زيرا افول آفل به آن معنا است كه انسان پس از دست‌يابى، آن را از دست خواهد داد و انسان هرگز نمى‌تواند در حدّ پرستش، دل‌داده چيزى شود كه از دست رفتنى است. صورت استدلال با توجّه به اين دو مقدّمه، اين است:
ربّ بايد محبوب باشد و اجرام آسمانى چون آفل‌اند نمى‌توانند محبوب باشند و به همين دليل ربّ نيستند. [1] اين برهان نه تنها ربوبيت خورشيد، ماه و ستاره را باطل مى‌كند، بلكه برهانى قاطع براى ابطال هر نوع شرك و بت‌پرستى است؛ چه اين‌كه معيار ارائه شده در اين برهان، يعنى عدم تعلّق حبّ به آفل (شامل هر آن‌چه براى انسان جاويد نمى‌ماند) در همه جسمانيّات جارى است؛ بلكه الوهيّت ارباب انواع و موجودات نوريّه‌اى كه بعضى بت‌پرستان، آن را از مادّه، طبيعت، جسمانيّت و حركت، برتر و منزّه مى‌دانند نيز با اين برهان باطل مى‌شود؛ زيرا آنان تصريح مى‌كنند كه اين انواع با همه شرافت وجود و صفا و نورانيّت، مقهور خدا بوده، در برابر نور او مستهلك‌اند؛ به همين دليل، اگر در برابر آنان حبّى ابراز شود، اين حب، متعلّق به مدّبر آنان است، نه خود آنان. [2]
2. شخص عاقلى كه از فطرت سليم برخوردار باشد، به چيزى كه از او پنهان مى‌شود، حتّى محبّت عادى نخواهد يافت؛ چه رسد به محبّت در حدّ عبادت كه فقط شايسته ربّى است كه همواره حاضر باشد؛ بنابر اين، اجرام آسمانى را كه محجوب شده و از حال پرستنده خود بى‌خبر مى‌مانند نمى‌توان پرستيد؛ پس پايه سخن ابراهيم عليه السلام منافات افول (خفا و احتجاب) با ربوبيّت است؛ به دليل آن‌كه با بى‌خبرى از عابد ملازم است؛ به همين‌

[1]. الميزان، ج 7، ص177- 178
[2]. همان، ص 190

اسم الکتاب : اعلام القرآن المؤلف : فرهنگ و معارف قرآن الجزء : 1 صفحة : 188

صيغة PDF

شهادة

الفهرست