خندق، در ۲۴ جا به جنگ خيبر، در ۲۸ جا به جنگ حديبيه، در ده جا به جنگ حنين، در سه جا به جنگ جمل، در هفت جا به جنگ روم، در پنج جا به جنگ صفين، در سه جا به جنگ نهروان، در دوازده جا به واقعه بغاث و اسلام آوردن اوس و خزرج اشاره مى كند.

فصل پنجم: قرن پنجم و ششم

۱. مناظرات و مجادلات فرق مذهبى

مسلمانان پس از مدتى كوتاه از رحلت پيامبر به گروههاى مختلف كلامى و مذهبى انشعاب يافتند. مناظره هاى زيادى بين اين گروهها و نحله هاى سياسى برپا شد. شدت اين گفت و گوها گاه از نوك زبان به نوك سنان مى رسيد. اهل سنت با شيعه، شافعيها با حنفيها، اشعريها و معتزليها و ديگر گروههاى مختلف كلامى به مناظره و گفت و گو مى پرداختند. دانشمندان و واعظان هر گروه، بر سنت خود و بر رد نظريات ديگران دليل مى آوردند. شيخ ابوالفتوح رازى خود نيز از زمره اين واعظان بود. شهر رى مركز اين مباحثات و مناظرات بود و آثار اين مناظرات در تفسير شيخ كاملاً مشهود است.
وى در تفسيرش به مناسبت به وعظ و پند و اندرز مى پردازد. روش او همان روش واعظان منبرها است كه پس از بيان مقدمه، اصل مطلب را به صورت ساده و عامه پسند مى آورد و در ضمن آن با ذكر اشعار و آيات و روايات، توجه مخاطب را جلب مى كند. وى گاه به سرنوشت عبرت انگيز يكى از سالكان نيز مى پردازد.
ابوالفتوح خود واعظى چيره دست است و چند گاهى بر اثر سعايت رقيبان و هم چشمان از ادامه وعظ ممنوع گرديد و مجلس وعظ او چندى تعطيل شد، ولى يكى از همسايگان شيخ كه اتفاقاً پيرو اهل سنت بود، سفارش به والى كرد و مجلس شيخ دوباره داير گرديد.
وى هنگام وعظ از عباراتى احساس برانگيز سود مى جويد. او مى نويسد: