«و لكن تو از آن دون همت ترى و دون منزل ترى كه اختيار چنين چيزها كنى! تو خود كشته هواى خودى؛ چگونه كسى را كشى؟ تو خود اسير مرادى؛ كسى را چگونه اسير كنى! گفتيم تو هوا را كشى؛ هوا تو را كشت. گفتيم مراد قهر كنى؛ مراد تو را قهر كرد. گفتيم قهرمانى قاهر باشى؛ قهرمانى مقهور شدى. همه عمر در بند آرزو مانده اى تا باشد كه برآيد، صد هزار جان عزيز برآيد و آن برنيايد. صد هزار عمر چون عمر تو برسد و آن نرسد. عمر تو بس آيد و جز آنكه نوشته تو است به سر تو نيايد. «قُلْ لَنْ يُصِيبَنا إِلاّ ما كَتَبَ اللّهُ لَنا» [1] تو را يك نفس از اين هوس پرواى دگر چيز نيست.
۰ ايا مانده بر موجب هر مرادىشب و روز در محنت اجتهادى ۰
۰ نه در حق خود مر تو را انزعاجىنه در حقّ حق مر تو را انقيادى» ۰

۲. جنبه تشيع تفسير ابوالفتوح

شيخ در تفسيرش مذهب و سنت تشيع را تقويت مى كند و به مناسبتهاى مختلف از اخبار و احاديث معصومان سود مى جويد و از اين نظر، بر تفاسير پيشين سبقت مى گيرد. وى درباره كلمه غيب مى نويسد:
«در تفسير اهل بيت عليهم السلام مراد از غيب، مهدى امت است».
در آيه «عَمَّ يَتَساءَلُونَ * عَنِ النَّبَإِ الْعَظِيمِ» ، «نبأ عظيم» را بر اساس روايات، «امير مؤمنان عليه السلام» معرفى مى كند.

۳. جنبه كلامى تفسير شيخ

شيخ در مسائل كلامى همچون: جبر و اختيار، معراج، توحيد، عدل، قضا و قدر، حدوث و قدم كلام خداوند، جزا، ايمان، گناهان كبيره، توبه و شفاعت، با تبحرى ستودنى اين مسائل را مى كاود. از آيه «وَ كَلَّمَ اللّهُ مُوسى تَكْلِيماً» [2] . حدوث كلام خداوند

[1] توبه (۹): آيه ۵۱.

[2] نسا (۴): آيه ۱۶۴.