بخش دوم: قصص در تفسير ابوالفتوح

علت اهتمام قرآن به بيان قصص

همان طور كه اشاره شد يكى از بخشهاى مهم تفسير ابوالفتوح، پردازش داستانهاى انبيا و اوليا و شرح غزوات پيامبر است. پيش از ورود به اين مبحث، لازم است به هدف قرآن كريم از طرح داستان گذشتگان اشاره كنيم.
۱. خداوند متعال انسان را مدنى الطبع [1] آفريده است؛ يعنى انسان فطرتاً اجتماعى است و به همين جهت، ذاتاً از تنهايى و انزوا بيزار است. اين خصوصيت فطرى باعث شده است تا در عين اينكه بر ديگران اثر گذارد، خود نيز از اطرافيان اثرپذير باشد و اين اثرپذيرى در افراد و شرايط، موقعيتها، زمانها، مكانها و حوادث گوناگون متفاوت است؛ بدين معنا كه برخى از افراد، نگاهشان آن قدر مؤثر است كه هزاران سخنرانى و نصايح افراد ديگر آن قدر تأثير ندارد. ممكن است انسان در موقعيت خاص قرار گيرد و به سبب همان موقعيت طورى تحت تأثير قرار گيرد كه براى او هيچ گاه فراموش نشود؛ مثلاً اگر شاهد مرگ عزيزترين عزيزانش باشد، اين شرايط مى تواند طورى انسان را تحت تأثير قرار دهد كه هيچ گاه فراموش نشود.
۲. طبع انسان هميشه با اطاعت از ديگران سازگارى ندارد، مخصوصاً اگر احساس كند طرف مقابل آمرانه و از موضع قدرت با او سخن مى گويد، اما همين انسان را مى توان با ظرافت به كارهايى وادار كرد كه هيچ گاه به فكرش خطور نمى كرد كه تن به

[1] در ضمن روايتى از موسى بن جعفر عليهماالسلام نقل شده كه آن حضرت فرمود: «الصبر على الوحدة علامة قوة العقل». مولا صالح مازندرانى در ذيل اين روايت چنين مى گويد: «لأن الانسان مدنى بالطبع و له ميل الى بنى نوعه من التأليف...». ر.ك: شرح اصول كافى، ج ۱۰، ص ۱۵۷.