ماضى نيست، لابد بايد تا نفى متناول بود او را، وَ اِلاّ كلمه از فايده خالى شود و اگر باز آيند و گويند: چگونه گفتى كه «لَن» براى نفى مستقبل است و خداى مى گويد: «لَنْ يَتَمَنَّوْهُ أَبَداً بِما قَدَّمَتْ أَيْدِيهِمْ» ؛ هرگز تمنّاى موت نكنند و حال آنكه در قيامت تمنّاى مرگ مى كنند: «وَ نادَوْا يا مالِكُ لِيَقْضِ عَلَيْنا رَبُّكَ» ؛ اى مالك! بگو تا خداى تو جان ما بردارد. پس تمنّاى مرگ كنند در قيامت، با آنكه خداى نفى كرد از ايشان اين معنى به «لَنْ»؛ چرا نشايد كه آيت رؤيت همچنين باشد، گوييم: اگر آيت تمنّاى ما را با ظاهر رها كردندى، همچنين گفتى وليكن قرينه، مخصص است و اينجا و آن قوله: «بِما قَدَّمَتْ أَيْدِيهِمْ» گفت به آنچه ايشان كرده اند، هرگز تمنّاى مرگ نكنند، ترس آن را كه آنجا شوند كه ايشان را بر اعمال جزا كنند. پس براى اين قرينه، تخصيص عموم وقت كرديم به دنيا دون آخرت، در آيت رؤيت، اين مخصّص نيست». [1]

۶. بدا و نظريه ابوالفتوح رازى

بَدا، باور و انديشه اى است كه در كتب كلامى ـ اعتقادى و دانشوران شيعه، هنگام بحث از توحيد، بدان پرداخته شده است. اين اعتقاد به يك اعتبار، ويژه شيعيان است و در نگاه غير شيعه، معتقدان به بدا را قهراً و قطعاً شيعه و رافضى برشمرده اند. در اين قسمت از نوشتار نظريه مرحوم ابوالفتوح را درباره مقوله بدا تبيين مى كنيم و اندكى هم به تحليل آن مى پردازيم.
واژه و دانش واژه بدا: بدا، در لغت عرب به معناى ظهور پس از خفا است؛ يعنى به صورت غير منتظره چيزى رخ دهد، در حالى كه انسان قبلاً فكر آن را نمى كرد: «البداء ظهور الرأى بعد أن لم يكن و استصواب شى ء عُلِم بعد أن لم يعلم و يُقال: بَدا لى فى هذا الأمر بداء أى ظهر لى فيه رأى آخر». [2]

[1] روض الجنان، ج ۵، ص ۲۷۲.

[2] العين، ج ۱، ص ۱۳۹.