ابوالفتوح مى گويد:
«ايمان در لغت، تصديق، و در شرع، همچنين، و بر حقيقت مرجح ايمان، با اعتقادات علمى بود، و معارف، عبارتى باشد، از مجموع علومى كه چون مجتمع شود ايمانش خوانند و تا مجموع نبود، ايمان نخوانند آن را. پس بر اين قاعده زيادت و نقصان در او مجاز است؛ براى آنكه اگر از اين مجموع، نقصان كنند، ايمان نباشد و زيادت مجاز باشد در او، و مراد آن بود كه طريق و دليل آن زياده شود، و اخبارى كه آمده است در زيادت و نقصان، ايمان متناول باشد بر اين تأويل كه گفتيم. امّا به قول آنان كه ايمان را تصديق به قلب و اقرار به لسان و عمل به اركان گفتند: «الإيمان تصديقٌ بالقلب و إقرارٌ باللّسان و عمل بالأركان»، زيادت و نقصان در او حقيقت باشد». [1]
صاحب مواقف، زيادت و نقصان در ايمان را نمى پذيرد، مگر در يك صورت و آن اينكه از آنجا كه ايمان عبارت است از تصديقِ آنچه كه پيامبر صلى الله عليه و آله از جانب خداوند آورده است، بنابراين گاهى تصديق به نحو اجمال است و گاهى وقت تصديق به نحو تفضيل؛ در اين صورت مى شود گفت كه ايمان زيادت و نقصان پذير است. [2]
هيچ مؤمنى با ارتكاب گناه كافر نمى شود. ابوالفتوح در تفسير آيه ۴۹ مائده: «وَ مَنْ لَمْ يَحْكُمْ بِما أَنْزَلَ اللّهُ فَأُولئِكَ هُمُ الْكافِرُونَ» گويد:
«و آنان كه حكم نكنند به آنچه خدا فرستاده باشد، بر سبيل جحود و انكار، و اعتقاد باطل، ايشان كافران اند و تخصيص آيه به ادلّه عقل و شرع كه دليل است بر آنكه اگر بنده اى به گناهى كه فسق باشد مرتكب شود، كافر نشود، و كفر را به احوال جوارح تعلّق نيست و آن از افعال قلوب است؛ چون ايمان، تصديق به قلب است». [3]
طبق آيات قرآن، اميد رستگارى براى فاسقان و معصيت كاران وجود دارد و

[1] روض الجنان، ج ۳، ص ۲۵۸.

[2] شرح مواقف، ج ۸، ص ۱ ـ ۳۳۰.

[3] روض الجنان، ج ۵، ص ۱۵۹.