اسم الکتاب : تفسير پژوهي ابوالفتوح رازي المؤلف : ایازی، سید محمد علی الجزء : 1 صفحة : 290
بنابراين قول، لفظ اول «آمَنُوا» مجاز باشد و لفظ دوم حقيقت». [1] آيا ايمان زيادت و نقصان مى پذيرد؟ يكى ديگر از مسائلى كه در ميان متكلمان مطرح بوده و در قرآن نيز چندين بار مطرح شده، بحث زيادت و نقصان ايمان و كفر است؛ از جمله آيات مى توان به موارد زير اشاره كرد: ۱. « «وَ إِذا ما أُنْزِلَتْ سُورَةٌ فَمِنْهُمْ مَنْ يَقُولُ أَيُّكُمْ زادَتْهُ هذِهِ إِيماناً فَأَمَّا الَّذِينَ آمَنُوا فَزادَتْهُمْ إِيماناً وَ هُمْ يَسْتَبْشِرُونَ» [2] ؛ و هنگامى كه سوره اى نازل مى شود، بعضى از آنان [به ديگران] مى گويند: «اى سوره، ايمان كدام يك از شما را افزود؟ [به آنها بگو ]امّا كسانى كه ايمان آورده اند، بر ايمانشان افزوده و آنها [از فضل و رحمت الهى ]خوشحال اند». ۲. «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ إِذا ذُكِرَ اللّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَ إِذا تُلِيَتْ عَلَيْهِمْ آياتُهُ زادَتْهُمْ إِيماناً وَ عَلى رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ» [3] ؛ مؤمنان تنها كسانى هستند كه هر گاه نام خدا برده شود دلهايشان ترسان مى گردد و هنگامى كه آيات او بر آنها خوانده مى شود ايمانشان فزون تر مى گردد، و تنها بر پروردگارشان توكل دارند. ۳. «إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا بَعْدَ إِيمانِهِمْ ثُمَّ ازْدادُوا كُفْراً لَنْ تُقْبَلَ تَوْبَتُهُمْ وَ أُولئِكَ هُمُ الضّالُّونَ» [4] ؛ ك سانى كه پس از ايمان كافر شدند و سپس بر كفر خود افزودند [و در اين راه اصرار ورزيدند]، هيچ گاه توبه آنان قبول نمى شود و آنها گمراهان (واقعى)اند [چرا كه هم راه خدا را گم كردند و هم راه توبه را]. ابوالفتوح، ايمان را به علم و معرفت تأويل مى كند؛ يعنى مرجح ايمان معرفت هستى و شناخت خداوند است. حال اگر ايمان علم باشد، واضح است كه علم، زيادت و نقصان دارد، و يا كفر اگر به جهل برگردد، جهل هم زيادت و نقصان دارد، امّا