9- تعدّد خدايان حكيم چه فسادى به دنبال دارد؟

در آيه شريفه 22 سوره انبياء مى‌خوانيم «لو كان فيهما آلهة الّا اللّه لفسدتا) اگر در آسمان و زمين خدايانى جز «اللّه» بود هر دو فاسد مى‌شدند و نظام جهان برهم مى‌خورد.

در اينجا اين سؤال مطرح است كه: تعدد خدايان در صورتى منشأ فساد در جهان مى‌شود كه آنها به مبارزه با يكديگر برخيزند، امّا اگر قبول كنيم آنها افرادى حكيم و آگاهند، حتماً با كمك هم جهان را اداره مى‌كنند.

پاسخ اين سؤال چندان پيچيده نيست، حكيم بودن آنها، تعدد آنها را از بين نمى‌برد، هنگامى كه بگوئيم آنها متعددند، مفهومش اين است كه از هر نظر يكى نيستند، چرا كه اگر از تمام جهات يكى بودند، يك خدا مى‌شدند بنابراين هرجا تعدّد است حتماً تفاوت‌ها و اختلافاتى وجود دارد كه خواه ناخواه در اراده و عمل اثر مى‌گذارد و جهان هستى را به هرج و مرج و فساد مى‌كشاند. (دقت كنيد).

اين برهان تمانع را به صورت‌هاى ديگرى نيز بيان كرده‌اند كه از حوصله بحث ما بيرون است و آنچه در بالا گفتيم بهترين طرز بيان آن است.

در بعضى از اين استدلالها، روى اين تكيه شده است كه اگر دو اراده در آفرينش حكمفرما بود، اصلًا جهانى موجود نمى‌شد، در حالى كه آيه فوق، سخن از فساد جهان و اختلال نظم مى‌گويد، نه از موجود نشدن جهان (دقت كنيد).