مى‌آيد كه عفو و گذشت سبب جرأت جانيان و جسارت خاطيان مى‌شود كه در اين صورت بايد از عفو و گذشت صرف نظر كرد و به مجازات عادلانه پرداخت. حديثى كه در اوّل بحث يادآور شديم به اين استثنا اشاره دارد كه عفو و گذشت، افراد لئيم و پست را فاسد مى‌كند به همان اندازه كه افراد با فضيلت را اصلاح مى‌كند. اين حديث دو معنا دارد:

اوّل: آدم كريم وقتى عفو مى‌كند، عفوش سبب اصلاح است، چون جلب محبّت مى‌كند و اصلًا به ياد نمى‌آورد و فراموش مى‌كند، امّا لئيم عفوش آميخته با منّت و آزار است و در مناسبتهاى مختلف به يادش مى‌آورد و آزارش مى‌دهد؛ به عنوان مثال اگر به فقير چيزى نمى‌دهى لااقل با او نيكو سخن بگو و عذر خواهى كن و بگو اى كاش مى‌توانستم به تو كمك كنم، اين كار بهتر از صدقه‌اى است كه اذيت و آزار را به دنبال داشته باشد و بگويد: اين پول را بگير و ديگر اينجا نيا و مزاحم من نشو، زيرا اين كار باعث مى‌شود كه تمام آثار كمك كردن از بين برود.

دوم: انسان كريم را وقتى عفو مى‌كنى، باعث اصلاحش مى‌شود، در رفتارش تجديد نظر مى‌كند، امّا آدمهاى لئيم را اگر عفو كنى جسورتر مى‌شود.

نكته ديگر اينكه عفو در مسائل شخصى پسنديده است، امّا در مسائل عمومى و حقوق الهى نكوهيده و مذموم است. چرا كه سنّت و روش رسول خدا صلى الله عليه و آله اين بود كه متجاوز به حقوق الهى را مجازات مى‌كرد، و حدّ خدا را جارى مى‌ساخت و شفاعت هيچ شفاعت كننده‌اى را نمى‌پذيرفت. به عنوان نمونه به چند مورد اشاره مى‌كنيم:

الف) امام باقر عليه السلام مى‌فرمايد:

«كانَ لِأُمِّ سَلَمَةٍ زوج النبيّ صلى الله عليه و آله أمَةٌ فَسَرَقَتْ مِنْ قَوْمٍ، فَأتِيَ بِها النّبِيّ صلى الله عليه و آله، فَكَلَّمَتْهُ أمُّ سَلَمَةٍ فيها، فقال النّبيّ صلى الله عليه و آله: يا أمّ سَلَمَة هذا حَدٌ من حُدودِ اللَّهِ لايَضِيعُ فَقَطَعَها رسولُ اللَّهِ صلى الله عليه و آله‌

؛ امّ سلمه همسر پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله كنيزى داشت كه سرقت كرده بود. كسانى كه مال آنها غارت شده بود حضور پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله آمدند تا آن كنيز را مجازات كند. أمّ سلمه درباره كنيز خود نزد پيامبر شفاعت كرد، آن‌