حيوانى است. امّا سيره انبيا اين بوده است كه هنگام پيروزى حتّى الامكان گذشته‌ها را با آب عفو بشويند و دشمنان سرسخت را از اين طريق به دوستان صميمى مبدّل سازند. آيات و روايات فراوانى در بيان فضيلت عفو، و نكوهش از روح انتقام‌جويى وجود دارد، و سيره پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله و امامان معصوم عليهم السلام گواه بسيار زنده‌اى بر اين معناست كه نمونه‌هايى از آيات و روايات و سيره معصومين عليهم السلام را بيان مى‌كنيم.

عفو در قرآن:

قرآن مى‌فرمايد: « «خُذِ الْعَفْوَ وَأْمُرْ بِالْعُرْفِ وَأَعْرِضْ عَنِ الْجَاهِلِينَ»؛ (به هر حال) با آنها مدارا كن و عذرشان را بپذير، به نيكيها دعوت نما، و از جاهلان روى بگردان (و با آنها ستيزه مكن)». [1]

اين سه دستور كه به پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله داده شده، بيانگر اهميّت عفو و گذشت است. دستور اوّل توصيه به عفو مى‌كند. دستور دوم اشاره به اين دارد كه بيش از آنچه مردم قدرت دارند از آنها نخواهد. و در دستور سوم توصيه به بى‌اعتنايى نسبت به مزاحمتهاى جاهلان است كه آن نيز آميخته با نوعى عفو و گذشت مى‌باشد.

در حديثى آمده است كه وقتى آيه فوق نازل شد، پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله به جبرئيل فرمود: منظور از اين آيه چيست؟ و چه كارى بايد انجام دهد؟ جبرئيل عرض كرد:

نمى‌دانم بايد از درگاه خداوند سؤال كنم. بار ديگر برگشت و عرض كرد:

«انَّ اللَّهَ سَيَاْمُرُكَ انْ تَعْفُوَ عَمَّنْ ظَلَمَكَ وَ تُعْطِيَ مَنْ حَرَمَكَ وَ تَصِلَ مَنْ قَطَعَكَ‌

؛ خداوند به تو دستور مى‌دهد كسى را كه به تو ستم كرده عفو كنى و كسى كه تو را محروم كرده مشمول عطاى خود سازى و كسى كه از تو بريده با او پيوند محبّت برقرار كنى». [2]

[1] اعراف، آيه 199.

[2] تفسير مجمع البيان، ج 2، ص 512.