نفره تعيين خليفه وقت بودند، در اين راه سدّشكنى نمايند، تا راه شوريدن بر ضدّ خليفه مسلمين براى امثال معاويه بازگردد.

از سوى ديگر، بنى‌اميّه كه با على عليه السلام عداوتى ديرينه داشتند و منتظر فرصتى بودند تا بر ضدّ حكومت آن حضرت بپاخيزند، با ترغيب و تحريك معاويه، از هر كوى و برزن، در مكّه گرد عايشه اجتماع كردند. فرمانداران و واليان دوران عثمان كه يكى پس از ديگرى، توسّط اميرمؤمنان معزول مى‌شدند با ثروت‌هاى هنگفت به سوى عايشه شتافتند. مروان بن حكم- داماد و مشاور خاصّ عثمان- نيز در اين جمع حضورى فعّال داشت.

مورّخ معروف «طبرى» از «زُهَرى» نقل مى‌كند كه «عبداللّه بن عامر»- پسر دايى عثمان و فرماندار بصره از طرف عثمان- پس از آن كه حضرت على عليه السلام وى را عزل نمود با يك دنيا ثروت به مكّه گريخت تا در زير پرچم عايشه بر ضدّ حكومت على عليه السلام وارد عمل شود.

«يعلى بن اميّه»- فرماندار عثمان در يمن- نيز پس از عزل شدن از طرف على عليه السلام با ثروتى كلان به سوى عايشه شتافت. [1]

بدين ترتيب، ساز و برگ نظامى و هزينه سنگين جنگ جمل از ثروت‌هاى بادآورده عمّال بنى‌اميه كه در دوران عثمان از بيت المال غارت كرده بودند، تأمين شد.

اين است كه اگر جنگ جمل را رويارويى غير مستقيم معاويه با حكومت اميرمؤمنان عليه السلام بدانيم سخنى به گزاف نگفته‌ايم.

3- جنگ صفّين، يا رويارويى مستقيم معاويه با امام عليه السلام‌

تحقيق پيرامون اتّفاقات و حوادث زنجيره‌اى آن دوران نشان مى‌دهد كه معاويه‌

[1]. تاريخ طبرى، ج 3، ص 469 به بعد.