الحكمة، و زهدٍ في الدنيا، و ورعٍ تامٍّ عن الشهوات‌؛ جعفر بن محمّد صادق، داراى علمى فراوان، و ادب كامل در حكمت، و بى‌رغبت در امر دنيا، و داراى نهايت ورع در برابر شهوات بود». [1]

بستانى در «دائرة المعارف» خويش درباره امام جعفر صادق مى‌نويسد: «جعفر صادق، يكى از پيشوايان دوازده‌گانه مذهب اماميّه است، او از بزرگان اهل بيت است و چون در گفتار صادق است، لقب صادق گرفته است؛ او داراى فضل عظيمى بود». [2]

ديگر امامان اهل بيت عليهم السلام‌

پس از امام صادق عليه السلام به سبب تثبيت حكومت بنى عبّاس، بار ديگر فشارها و تنگناها بر امامان اهل بيت عليهم السلام شروع شد و از اين رو، مدرسه تعليم و تدريس اهل بيت دچار مشكل گرديد؛ ولى با اين حال، امام كاظم و امام رضا عليهما السلام نيز در همان شرايط به ترويج فرهنگ اهل بيت و فقه آل محمّد صلى الله عليه و آله پرداختند.

سيّد بن طاووس مى‌نويسد: «گروه زيادى از ياران و شيعيان خاص امام كاظم عليه السلام و رجال خاندان هاشمى در محضر آن حضرت گرد مى‌آمدند و سخنان و پاسخهاى آن حضرت به پرسشهاى حاضران را، يادداشت مى‌كردند و هر حكمى را كه در مورد هر حادثه‌اى صادر مى‌كرد، ثبت و ضبط مى‌نمودند». [3]

ابن حجر هيتمى، دانشمند و محدّث معروف اهل سنّت مى‌نويسد: «موسى كاظم وارث علوم و دانش‌هاى پدر و داراى فضل و كمال او بود. وى در پرتو عفو و گذشت و بردبارى فوق العاده‌اى كه (در برخورد با نادانان) از خود نشان مى‌داد، لقب كاظم گرفت. در زمان او كسى در معارف الهى و دانش و بخشش به پايه او نمى‌رسيد». [4]

پس از امام كاظم عليه السلام فرزندش امام رضا عليه السلام نيز از فرصت به دست آمده در پايان خلافت هارون و عصر مأمون استفاده كرد و تلاش‌هاى علمى و فقهى پيشوايان گذشته را ادامه داد. امام عليه السلام افزون بر استحكام بخشيدن به عقايد اهل بيت و شركت در مناظرات مهم و اثبات حقانيّت اسلام، نقش ارزنده‌اى در ساماندهى و تهذيب احاديث ايفا كرد.

درباره مقام او، ذهبى مى‌نويسد: «على الرضا، داراى منزلت بزرگ و شايسته خلافت بود. وى از نظر دانش، دين و بزرگى، در پايه‌اى بلند قرار داشت». [5]

همچنين- مطابق نقل اعيان الشيعة- حاكم نيشابورى در تاريخ خود درباره آن حضرت نوشته است: «در سنّ بيست و چند سالگى در مسجد رسول خدا مى‌نشست و براى مردم فتوا مى‌داد». [6]

كتاب‌ فقه الرضا نيز به آن حضرت منسوب است. [7]

[1]. ملل و نحل شهرستانى‌، ج 1، ص 133.

[2]. دائرة المعارف بستانى‌، ج 6، ص 478. شبيه همين تعبيرات، در دائرة المعارف فريد وجدى (ج 3، ص 109) نيز آمده است.

[3]. انوار البهيّه‌، شيخ عبّاس قمى، ص 170.

[4]. الصواعق المحرقه‌، ص 203.

[5]. سير اعلام النبلاء، ج 9، ص 387.

[6]. اعيان الشيعة، ج 1، ص 101.

[7]. همان مدرك، ص 102.