امّا اگر اين رهبر اصلًا وجود خارجى نداشته باشد و علاقه‌مندان مكتبش در انتظار تولّد و پرورش او در آينده باشند وضع بسيار فرق مى‌كند.

و اگر يك نكته ديگر را به اين موضوع بيفزائيم مسأله شكل جدّى‌ترى به خود مى‌گيرد، و آن اينكه:

طبق اعتقاد عمومى شيعه كه در روايات بسيار زيادى در منابع مذهبى آمده است، امام به طور مداوم، در دوران غيبت، مراقب حال پيروان خويش است؛ و طبق يك الهام الهى از وضع اعمال آنها آگاه مى‌گردد و به تعبير روايات همه هفته برنامه اعمال آنها به نظر او مى‌رسد و از چگونگى رفتار و كردار و گفتار آنها آگاه مى‌گردد. [1]

اين فكر سبب مى‌شود كه همه معتقدان در يك حال مراقبت دائمى فرو روند و به هنگام ورود در هر كار توجّه به آن «نظارت عالى» داشته باشند؛ اثر تربيتى اين طرز فكر نيز قابل انكار نيست.

2 پاسدارى آئين خدا

«على» آن ابر مرد تاريخ بشر در يكى از سخنان كوتاه خود كه در آن اشاره به لزوم وجود رهبران الهى در هر عصر و زمان مى‌كند مى‌گويد:

[1]- اين روايات در تفسير برهان، در ذيل آيه‌ «قل اعملوا فسيرى اللّه عملكم و رسوله و المؤمنون» (سوره توبه، آيه 105) آمده است؛ و ما در جلد هشتم تفسير نمونه بحثى جالب پيرامون آن داريم.