پيكار كردن با اين گردنكشان براى ما گواراست»! در اين جا بود كه سخن بالا را خطاب به «محمّد بن حنفيّه» بيان فرمود. [1] به هر حال در اين خطبه امام (ع) رموز مهمّى از فنون جنگ و نكته‌هايى را كه از نظر روانى و جسمى در يك سرباز مسلمان اثر مى‌گذارد و او را شجاع و آماده براى پيكار مى‌كند، بيان مى‌فرمايد.

اين كلام مشتمل بر هفت جمله است: در جمله اوّل يك دستور كلّى در باره مقاومت در ميدان نبرد مى‌دهد و سپس در پنج جمله ديگر انگشت روى جزئيات و ريزه‌كاريها و امورى كه تأثير در استقامت و پيروزى دارد مى‌گذارد و در هفتمين و آخرين جمله، توجّه به پروردگار و توكّل بر ذات پاك او و اين كه پيروزى در هر حال از سوى اوست را مطرح مى‌فرمايد تا با قدرت و قوّت ايمان، مشكلات و سختيهاى جنگ قابل تحمّل شود و روحيّه نبرد در حدّ اعلى براى مبارزه با دشمن قرار گيرد.

شرح و تفسير

همچون كوه استوار باش!

همان گونه كه در بالا اشاره شد، اين خطبه نيز ناظر به جريانات جنگ «جمل» است. آن جا كه امام (ع) پرچم را به دست فرزند شجاعش «محمّد بن حنفيه» مى‌سپارد و در عباراتى كوتاه و مؤثّر و دلنشين، قسمت مهمّى از دستورات جنگى را براى او در هفت جمله بيان مى‌دارد:

نخست مى‌فرمايد: «اگر كوهها متزلزل شود، تو تكان مخور!» (تزول الجبال‌

[1] «منهاج البراعة خويى»، جلد 3، صفحه 167 تا 169.