صاحبان مغز و انديشه كسانى كه در همه حال فكر مى‌كنند». [1]

«الَّذِينَ ... يَتَفَكَّرُونَ فِى خَلْقِ السَّماوَاتِ وَالْأَرْضِ» [2] درباره آسمان‌ها فكر مى‌كنند. درباره زمين، هنگامى كه ايستاده‌اند فكر مى‌كنند، و هنگامى كه خوابيده‌اند و هنگامى كه نشسته‌اند فكر مى‌كنند، تنها هستند فكر مى‌كنند، در اجتماعند فكر مى‌كنند.

«إِنَّمَا أَعِظُكُمْ بِوَاحِدَةٍ أَنْ تَقُومُوا للَّهِ مَثْنَى‌ وَفُرَادَى‌ ثُمَّ تَتَفَكَّرُوا». [3]

كار به جايى در اسلام رسيد كه گفتند بزرگترين عبادت در اسلام فكر و انديشه است مخصوصاً در بياناتى كه از پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله براى ما نقل شده و حديثى كه از على عليه السلام در كتب معتبر ديده مى‌شود.

فرموده‌اند بزرگترين عبادت يك مسلمان زنده كردن فكر و بكار انداختن انديشه در سراسر آفرينش است.

محصول يك جنبش مذهبى‌

آيا مى‌دانيد در پناه همين زنده كردن فكر و انديشه و همين احياى نيروى تفكّر در سايه ايمان به خدا و در سايه اين مذهب عالى، مسلمان‌ها چه كردند؟

توانستند پايه‌هاى تمدن درخشانى را بريزند كه تا قرن‌ها به خاطر آن چشم جهانيان به ممالك اسلامى دوخته شده بود.

براى جوانان ما امروز لازم است مطالعه كنند، مخصوصاً از مطالعاتى كه براى همه ايشان لازم است مطالعه جنبش علمى آغاز اسلام يعنى از قرن دوّم تا قرن پنجم، مخصوصاً كتابهايى كه بيگانگان درباره اسلام نوشته‌اند ببينيد چه انقلاب علمى پيدا شد، ببينيد در رشته‌هاى مختلف علوم چه پيشرفت‌هايى نصيب مسلمان‌ها شد.

اين اثرى است كه مذهب و تفكر و عقيده به خدا براى جمعيّت بشر به ارمغان آورد.

كتابى است به نام ميراث اسلام كه ترجمه به فارسى هم شده (مخصوصاً جوانان جزء سرى مطالعاتشان قرار بدهند، در شبانه روز هميشه وقتى براى مطالعه بگذاريد و كتاب‌هاى درسى را تنها مقياس معلوماتتان قرار ندهيد، از كتاب‌هاى مختلف استفاده كنيد.

از جمله كتاب‌هايى را كه توصيه مى‌كنم مطالعه كنيد، همين كتاب است كه اسم ديگر آن «آنچه مغرب زمين به ملل شرق مديون است» مى‌باشد. اين كتاب در واقع فهرستى است از آنچه اروپايى‌ها در نهضت و انقلاب علمى خود از مسلمانان و ملل شرق گرفته‌اند. 13 نفر از اساتيد دانشگاه‌هاى لندن و مستشرقين انگلستان اين كتاب را نوشته‌اند و خدمات مسلمانان و دانشمندان اسلام را به علوم و دانش انسانى در اين كتاب تشريح كرده‌اند دو جمله را بعنوان سند از اين كتاب مى‌آوريم:

[1]. سوره آل عمران، آيه 190.

[2]. سوره آل عمران، آيه 191.

[3]. سوره سبأ، آيه 46.