بى‌حساب اين دانشمندان كشف از ايمان آنها به يك نظام كلى در اين جهان مى‌كند و كسى كه ايمان به اين نظام كلى داشته باشد حتماً ايمان به علم و دانش مبدأ اين جهان خواهد داشت.

دنباله سخن آقاى انيشتين را ملاحظه كنيد او مى‌گويد: (دقت بفرماييد).

ولى آن چيزى كه به فداكاران و جانبازان قرون على رغم شكست‌ها و ناكامى‌هاى داخلى توان مى‌دهد تا بار ديگر به پاى خيزند و جهاد كنند، اين احساس مذهبى مخصوص است.

بعد انيشتين از يكى از معاصرانش نقل مى‌كند، مى‌گويد: يكى از معاصران گفته است (اين جمله مخصوصاً براى دانشجويانى كه در رشته‌هاى مختلف علوم طبيعى مطالعه مى‌كنند ارزشمند است).

در اين عصر ماده پرستى فقط كارگران جدى و واقعى علوم، آنهايى هستند كه داراى احساسات مذهبى عميق باشند!

يعنى ايمان به اين نظام داشته باشند و دنبال اسرار اين نظام بروند، اگر ايمان به نظامى نبود دنبال آن هم كوشش نخواهد شد.

سالها آقاى «مترلينگ» زحمت مى‌كشد نظام زندگى مورچگان را پيدا بكند، 20 سال زحمت كشيد و كتاب مورچگان را نوشت، چرا 20 سال اين دانشمند زحمت مى‌كشد؟

براى اين‌كه معتقد است زندگى مورچگان نظامى دارد، برنامه و نقشه‌اى دارد، بايد آن نظام را پيدا كرد شخصى كه ايمان به وجود نظامى در اين جهان هستى دارد حتماً ايمان دارد كه مبدأ اين جهان هستى داراى علم و دانش است، چون بدون علم و دانش ايجاد اين نظم ممكن نيست.

بنابراين ايمان به مذهب، عقيده به خدا، اوّلين اثرى كه در وجود انسان مى‌گذارد اين است او را كنجكاو در جهان هستى مى‌كند، وادار به تفكّر در ريزه‌كارى‌هاى اين جهان مى‌سازد، براى اين‌كه مى‌گويد كوچكترين حوادث اين عالم ممكن است عميق‌ترين حوادث باشد، زيرا همه معلول مبدئى است كه علم و دانش بى‌پايان دارد و چون ساخته دست تواناى قدرت آن مبدأ است اين ساختمان ساده نيست، بايد در تمام جزئيات آن دقت كرد.

اما اگر عقيده داشت كه اين دستگاه معلول طبيعتى است بى‌علم و بى‌دانش دليل ندارد در جزئيات اين عالم فكر و انديشه كند و نيروى تفكّر و عقل خودش را به كار بيندازند.

اوّلين اثرى كه مذهب و عقيده به خدا در انسان مى‌گذارد همان احياى نيروى علم و دانش و تفكّر و انديشه است.

حالا در اين‌جا مى‌خواهيم از اين بحث نتيجه لازم ديگرى هم بگيريم بخصوص اين‌كه اين نتيجه اين روزها مخصوصاً براى جوانان تحصيل كرده ما مطرح است و آن اين است كه نگاه مى‌كنيم به برنامه گرامى پيغمبر اسلام مى‌بينيم پيغمبر گرامى ما هم در سايه همين ايمان به مذهب و عقيده به خدا جهانيان را به تفكّر دعوت كرده است.

قرآن مجيد مى‌گويد: « «إِنَّ فِي خَلْقِ السَّماوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَافِ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ لَآيَاتٍ لّاُولِى الْأَلْبَابِ»؛