اين گونه نامه‌ها و گزارش‌ها بيانگر آن است كه گماشتگان شاه در ولايات، نه تنها در تأمين آسايش و رفاه مردم و بهبود وضع اجتماعى- فرهنگى منطقه تحت حاكميت خود، تلاش نمى‌كردند، بلكه برعكس، آنان را از جهات مختلف در تنگنا قرار مى‌دادند. وقتى شاه حاكمى را عزل مى‌كرد، معلوم نبود جايگزين او تا چه حد در رفع كاستى‌ها و مفاسد به جاى مانده از نفر قبلى كوشش مى‌نمود.

اقدامات مفيدى كه در دوران قاجاريه به عمل آمد، بيشتر در دوره ناصرالدين شاه و به دست ميرزا تقى خان امير كبير بود. از آن جمله است اصلاح امور مالى، اصلاح نظام، تأسيس مدرسه دارالفنون و استخدام معلّمان اروپايى براى تدريس و اعزام دانشجو به اروپا براى تحصيل در صنايع مختلف و تأسيس روزنامه، ترجمه و انتشار كتب خارجى، توسعه صنايع و ايجاد كارخانه و تأسيس پست‌خانه. امير كبير در سال 1267 ق، در همه شهرهاى معتبر كشور، چاپارخانه تأسيس كرد و اوّلين خطّ تلگراف در زمان ناصرالدين شاه احداث شد و به تدريج، تكميل گرديد و ضرّاب خانه كه تا آن زمان وضع مطلوبى نداشت، اصلاح شد.

در دوران قاجاريه، ايران با تمدّن غرب، آشنا شد و با كشورهاى غربى رابطه پيدا كرد. هر چند كه در فاصله بين انقراض دولت صفويه و قاجاريه، دولت ايران با كشورهاى اروپايى روابط اندكى داشت، ولى معاهده‌هاى بين ايران و كشورهاى غربى در دوران قاجاريه منعقد شد.[1]

جريان‌هاى فرهنگى سده‌هاى دوازدهم و سيزدهم‌

جريان‌هاى فرهنگى عمده در جهان تشيّع در دو قرن‌هاى دوازدهم و سيزدهم عبارت است از:

1. صوفيگرى‌

[1]. رك: لغت‌نامه دهخدا، ذيل« قاجاريه».