اسم الکتاب : تاريخ حديث شيعه در سده هاى دوازدهم و سيزدهم هجرى المؤلف : صفره، حسين الجزء : 1 صفحة : 162
نياز براى قبول و ردّ حديث، مورد بحث قرار مىگيرد.[1]
علمى است كه در آن، از سند و متن حديث، چگونگى دريافت و آداب نقل آن، بحث مىشود.[2]
علمى است كه در آن، از احوال و عوارض مربوط به سند حديث، بحث مىشود.[3]
نيز درباره وجه اشتراك علم درايه و رجال، آمده است:
وجه اشتراك علم درايه و رجال، در بحث از يك موضوعِ واحد است و آن، عبارت است از سند حديث؛ ولى جهت بحث، مختلف است. در علم درايه، از احوال خودِ سند، بحث مىشود و در علم رجال، از احوال اجزاى سند و اعضاى آن كه سند از آن تشكيل شده است. در مقابل اين دو، علم ديگرى است كه «فقه الحديث» نام دارد و در موضوع، با اين دو مخالف است؛ چه، موضوع فقه الحديث، تنها متن حديث است.[4]
برخى اظهار كردهاند وقتى به مباحث مطرح شده در كتابهاى درايه توجّه شود، اين نكته به دست مىآيد كه عمده مباحث آن، بر محور سند و عوارض آن مىچرخد و بحث از متن حديث، به صورت يك پديده علمى كه جزء واقعيت اين علم به حساب آيد، تقريباً وجود ندارد و تنها گاه به صورت گذرا به پارهاى مسائل مربوط به متن (مثل تحريف و تصحيف و...) اشاره دارد.[5]
بر اساس اين ديدگاه، تعريف سوم با واقعيت مباحث علم درايه، مطابقت بيشترى دارد. از سوى ديگر، ملاحظه مىشود كه شمار قابل توجّهى از اصطلاحات علم درايه يا مصطلح الحديث (مانند: مُدرَج، مطروح، مزيد، ناسخ و منسوخ،