گرفت. وى تا پايان عمر، در آن‌جا ساكن شد.[1] شيخ صدوق براى ديدار با مشايخ حديث، به شهرها و مراكز مهمّ حديث سفر كرد كه براساس گزارش خود او، عبارت‌اند از: جرجان، نيشابور، سرخس، سمرقند، بلخ، ايلاق، فرغانه، همدان، بغداد، كوفه، مكّه و مدينه.[2] شيخ صدوق پس از قم و رى، گويى خراسان را سومين شهر براى اقامت برگزيده است؛ چراكه وى را چهره برجسته طايفه اماميه در خراسان دانسته‌اند[3] و بيشتر شهرهايى كه وى به آنها سفر كرد، در منطقه خراسان و ماوراء النهر جاى دارند. قرينه سوم، اين‌كه تأليف برخى از كتاب‌ها- مانند كتاب من لا يحضره الفقيه‌، بسيارى از مجالس امالى و نيز كتاب‌ كمال الدين و تمام النعمة- در آن ديار انجام گرفت.

وى با بيش از 250 نفر از مشايخ حديث كه اهل سنّت نيز در ميان آنها بود، ديدار كرد و از آنها حديث شنيد.[4] مهم‌ترين مشايخ او به ترتيب، على بن بابويه، ابن وليد، محمّد بن على ماجيلويه و محمّد بن موسى بن متوكّل بودند.[5] معروف‌ترين راويان او را نيز چنين مى‌توان نام برد: شيخ مفيد، هارون بن موسى تلعكبرى، حسين بن عبيد اللَّه غضائرى، جعفر بن حسن بن حَسْكه، محمّد بن سليمان حمرانى‌[6] و على بن احمد نجاشى پدر صاحب رجال.[7] شيخ صدوق در وثاقت، امانتدارى و فرزانگى، و تبحّر در فقه و اخبار و رجال، يگانه دوران در ميان قمى‌ها بود.[8] بنا به قولى، ابن ادريس در سده ششم، لقب‌

[1]. رجال النجاشى، ص 392؛ معانى الأخبار، ص 19، مقدّمه محقّق.

[2]. علل الشرائع، ص 16- 20؛ مقدّمه بحر العلوم، معانى الأخبار، ص 19- 25، مقدّمه محقّق.

[3]. رجال النجاشى، ص 392.

[4]. معانى الأخبار، ص 37- 68؛ عيون أخبار الرضا عليه السلام، ص 19، مقدّمه محقّق.

[5]. عيون أخبار الرضا عليه السلام، ص 17- 18، مقدّمه محقّق.

[6]. الفهرست، طوسى، ص 237؛ رجال الطوسى، ص 439.

[7]. رجال النجاشى، ص 392.

[8]. همان جا؛ الفهرست، طوسى، ص 237؛ رجال الطوسى، ص 439؛ فلاح السائل، ص 11؛ فرج المهموم، ص 129.