به ابن قولويه قمى؛ محدّث، فقيه و رجالى. ابن قولويه، ساكن قم بود و مهم‌ترين مشايخ او در آن ديار، پدر و برادر وى بودند. به قرينه روايت ابن قولويه از محمّد بن احمد بن سليم صابونى در مصر[1] و برخى محدّثان بغداد چون كلينى،[2] و نيز روايت هارون بن موسى تلعكبرى، ابن غضائرى، شيخ مفيد و ابن عبدون از محدّثان بغداد از او،[3] اين حدس قوى مى‌نمايد كه او براى مدّتى هرچند كوتاه، به مصر و بغداد رفته بوده است. آرامگاه ابن قولويه، در قبرستان قريش بغداد در رواق شريف كاظمين عليهما السلام است.[4] وى در شمار معدود محدّثانى است كه در وارستگى و فرزانگى‌شان اتفاق نظر وجود دارد. ابن قولويه، از شيخ مفيد (م 413 ق) لقب «شيخ صدوق» را دريافت كرد و گويا در برخوردارى از اين لقب، فضل تقدّم با اوست. امانتدارى، فرزانگى در حديث و فقه، برترى در صفات جمال، و وثاقت، ويژگى‌هاى او شمرده شده‌اند.[5]

تأليفات‌

در مصادر، نزديك به بيست كتاب در زمينه‌هاى فقه، رجال، كتاب‌شناسى، تاريخ، طب، دعا و زيارت، به ابن قولويه نسبت داده شده است. گويا شمار كتاب‌هاى او، بيش از اينها بوده است؛ چرا كه شيخ طوسى، وصف «زياد» را براى تعداد كتاب‌هاى وى به كار برده است.[6] آثار ناياب: 1. بيان حلّ الحيوان من محرمه‌، 2. الحجّ‌، 3. الردّ على ابن داوود فى عدد شهر رمضان‌، 4. رجال ابن قولويه‌، 5. فهرست ما رواه من الكتب و الاصول‌، 6. تاريخ الشهور و

[1]. رجال النجاشى، ص 126؛ لسان الميزان، ج 2، ص 125.

[2]. كامل الزيارات، ص 12- 13، مقدّمه محقّق.

[3]. رجال الطوسى، ص 418.

[4]. وسائل الشيعة، ج 20، ص 4.

[5]. رجال النجاشى، ص 446؛ الإقبال، ج 1، ص 33- 34؛ معالم العلماء، ص 89.

[6]. الفهرست، طوسى، ص 92.