اللَّه شهريار به سماع و قرائت، دريافت نموده است.[1] ويژگى ديگرِ برخى از احاديثى كه طبرى نزد وى سماع نموده، اين است كه رجال اسانيد آنها، همگى عراقى هستند.

نخستين مركز فعاليت حديثى شيعه، شهر كوفه بوده است. آثار نگاشته شده در اين شهر، در دوره بعد به وسيله راويان قم و رى، روايت شده‌اند. به دليل اهتمام روات قمى نقل روايات اهل بيت، در سلسله اسناد حدود نود درصد از روايات كتب اربعه، نام راويان رى يافت مى‌شود. با اين حال، اين نكته جالب توجّه است كه هنوز روايات كوفى و عراقى وجود داشته كه روات قمى، آنها را روايت نكرده بودند.[2] مهم‌ترين شيخ حديث و اجازه در قرن ششم در شهر رى، ظاهراً شمس الإسلام حسن بن حسين بن بابويه قمى مشهور به حَسَكا بوده است.[3] منتجب الدين از وى به عنوان فقيهى ثقه و مشهور ياد كرده است. وى تمام تصانيف شيخ طوسى را نزد خودِ شيخ در نجف (يعنى بعد از مهاجرت وى به نجف در حوالى سال‌هاى 451 ق)[4] قرائت نموده بود. وى همچنين نزد دو شاگرد برجسته شيخ طوسى يعنى سلّار بن عبد العزيز و ابن برّاج، تمام آثار و تصانيفشان را قرائت كرده است.[5] از جمله آثار وى مى‌توان به‌ العبادات‌، الأعمال الصالحة، سير الأنبياء و الأئمّة عليهم السلام‌ اشاره نمود كه متأسفانه از هيچ يك، نسخه‌اى باقى نمانده است.[6]

[1]. براى نمونه، ر. ك: بشارة المصطفى، ص 19، 24، 30، 37 و 40.

[2]. براى نمونه، همان، ر. ك: ص 44، 72، 85 و 88. براى دستيابى به شواهدى از وجود نام روات قم و رى در اسناد كتب حديثى، ر. ك: تهذيب الأحكام، ج 10، ص 383- 393.

[3]. علّامه حلّى، كتاب من لايحضره الفقيه صدوق را از طريق برهان الدين محمّد بن على حمدانى، ازمنتجب الدين، از پدرش، از حسكا بابويه رازى روايت كرده است( ر. ك: فهرست نسخ خطّى اهدايى آقاى سيّد محمّد مشكات، ج 3، بخش 3، ص 1551).

[4]. در مورد تاريخ اين مهاجرت شيخ طوسى به نجف، ر. ك:« الاصول الأربع مئة»، اتان كلبرگ، ترجمه محمّدكاظم رحمتى، علوم حديث، ش 17، ص 81.

[5]. همچنين، ر. ك: الفهرست، منتجب الدين، ص 86( وى در اين صفحه آثار سليمان بن حسن صهرشتى را نيزروايت كرده است)، 107 و 154.

[6]. همان، ص 42 و 43. همچنين در مورد عالمانى كه نزد وى تلمّذ كرده‌اند، ر. ك: همان، ص 14، 48، 77 و 113. در عبارتِ« رأى الشيخ أبا علىّ ابن الشيخ أبى جعفر و الشيخ الجدّ شمس الإسلام حسكا بن بابويه و قرأ عليهما تصانيف الشيخ أبى جعفر- رحمهم اللَّه-»، تصريح شده كه پدر منتجب الدين نزد جدّش حسكا بابويه، تمام آثارى را كه پدرش از طريق اجازه و سماع از مشايخش( شيخ طوسى، سلّار، ابن برّاج و سيّد حمزه) دريافت كرده بود، تحصيل كرده است( ر. ك: همان، ص 111).