اباضى، مجموعه احاديث روايت شده از صحيح‌ ربيع بن حبيب فراهيدى را گردآورى نمود و تحت نام‌ ترتيب فى صحيح حديث رسول اللَّه رواية ربيع بن حبيب (شرح الجامع الصحيح مسند الإمام الربيع بن حبيب الفراهيدى‌) بر اساس اصل مسند، نظم داد.[1] اين اثر، مورد توجّه و عنايت عالمان اباضى قرار دارد.[2]

شهر رى، مركز حديثى شيعه در قرن ششم و هفتم‌

شهر رى، از مراكز مهم شيعه در قرن ششم بوده است. بعد از مهاجرت شيخ صدوق و ماندگارى وى در اين شهر، اعقاب وى در همان جا اقامت گزيدند. آنها ضمن تحصيل علوم دينى، راويان آثار تأليفىِ شيخ صدوق نيز بوده‌اند. اين نكته را مى‌توان از اسناد احاديث روايت‌شده در بشارة المصطفى‌ دريافت.

در رى، طبرى، آثار صدوق را از طريق شمس الإسلام حسن بن حسين حَسَكا به سال 510 ق، از شيخ صدوق روايت نموده است.[3] از محلّه‌هاى شيعى شهر رى، به محلّه درب زامِهران و درب مُصلحگاه، اشاره شده است.[4] طبرى، حديثى را كه سلسله سند جالبى دارد، در محلّه مصلحگاه، سماع نموده است:

[1]. اين كتاب در دمشق( 1963 م) در سه جلد منتشر شده است.

[2]. براى دستيابى به گزارشى از حديث اباضيّه، ر. ك: دراسات عن الأباضيّة. در اين كتاب، بحث بسيار جالبى درباره تدوين حديث اباضيّه آمده است. همچنين براى اطلاع بيشتر از رجال و علماى اباضيّه، ر. ك: معجم أعلام الأباضيّة من القرن الأوّل الهجرى إلى العصر الحاضر، قسم المغرب الإسلامى. نيز براى دستيابى به گزارش مختصر محسن معينى از تدوين مباحث ميان زيديه و اباضيّه، ر. ك: در دانش‌نامه جهان اسلام، مدخل« تدوين حديث».

[3]. براى نمونه، ر. ك: بشارة المصطفى، ص 95 و 97.

[4]. در مورد درب زامهران، ر. ك: همان، ص 111- 116.

وى اين احاديث را از ابو النجم محمّد بن عبد الوهّاب بن عيسى رازى در سال 510 و 516 ق سماع نموده است. اين فقيه ظاهراً همان ابو النجم محمّد بن عبد الوهّاب بن عيسى السمان است كه منتجب الدين از وى با عنوان فقيه، حافظ و صاحب كتابى در فقه ياد كرده است( ر. ك: الفهرست، منتجب الدين، ص 160).