دو عامل- يكى مذهب و دين (اثنا عشرى) و ديگرى صداقت و اجتناب از دروغگويى در كلام و نقل (عدالت)- تكيه كرده است. وى فقدان اين شرايط يا يكى از آنها را در خود راوى يا شيخ راوى، سبب ضعف او دانسته است. ثانياً: وى در تضعيف، بر بُعد اثباتى تكيه كرده و معتقد بوده كه عدم طعن، مساوى با توثيق است.[1] در انتساب كتاب‌ الضعفاء به ابن غضائرى، تا سده چهاردهم ترديدى صورت نگرفته بود.[2] تنها در اين ميان، شهيد ثانى و محقّق خوانسارى آن را به پدر او، حسين بن عبيد اللَّه غضائرى (م 411 ق)، نسبت داده‌اند.[3] اين در حالى است كه شهيد در تعليقات خود بر خلاصة الأقوال‌ علّامه حلّى، از عبارات علّامه استفاده مى‌كند كه مراد از ابن غضائرى- كه مكرّر در اين كتاب ذكر شده-، احمد بن حسين بن عبيد اللَّه غضائرى است.[4] اما در سده چهاردهم و پانزدهم، عدّه‌اى از علماى كتاب‌شناسى و رجال، با ترديد در انتساب كتاب‌ الضعفاء به ابن غضائرى، آن را ساخته و پرداخته مخالفان شيعه و يا دست كم، محرّف و دستْ‌خورده، توصيف نموده‌اند.[5] ادّعاى گروه ياد شده، به طور عمده به دو مطلب استناد داده شده است: يكى عدم وصول نسخه كتاب از طريق قابل قبول، و ديگرى كثرت تضعيفات و جرح.

كتاب‌ الضعفاء، از سده هفتم به بعد، از مصادر كتاب‌هاى رجالى شمرده شد. برخى بر اين كتاب اعتماد كرده‌اند؛ اگرچه در مقام تعارض، گاه آراى امثال نجاشى و شيخ را

[1]. ر. ك: همان، ص 22- 25( مقدّمه محقّق).

[2]. ر. ك: خلاصة علّامه، ص 36 و 37( به نقل از: سماء المقال، ج 1، ص 119)؛ رجال ابن داوود، ص 25- 26؛ الرواشح السماوية، ص 111- 114؛ مجمع الرجال، ج 1، ص 11؛ أمل الآمل، ج 2، ص 12؛ بحار الأنوار، ج 1، ص 41؛ نقد الرجال، ج 1، ص 119؛ الفوائد الرجالية، ج 2، ص 49- 50؛ سماء المقال، ج 1، ص 14؛ خاتمة مستدرك الوسائل، ج 1، ص 18؛ الرجال، ابن الغضائرى، ص 17( مقدّمه محقّق).

[3]. سماء المقال، ج 1، ص 16؛ معجم رجال الحديث، ج 1، ص 44؛ كليّات فى علم الرجال، ص 84.

[4]. سماء المقال، ج 1، ص 20.

[5]. ر. ك: الذريعة، ج 2، ص 290 و ج 10، ص 89؛ معجم رجال الحديث، ج 1، ص 95- 96، 208؛ بحوث فى فقه‌الرجال، فانى، ص 29.