در تحقيق اين كتاب، از دو نسخه خطّى استفاده شده است: نسخه دانشگاه تهران (كتابت در: 1363 ق) و نسخه كتاب‌خانه آية اللَّه مرعشى (كتابت در: 1355 ق).[1] اين كتاب افزون بر عنوان‌ الضعفاء،[2] گاه بدون عنوان خاص‌[3] و گاه به نام‌ رجال ابن‌ غضائرى‌[4] ذكر شده است. الضعفاء تا عصر نجاشى و شيخ طوسى، موجود بود و پس از آن، تا حدود دو قرن ناياب شد. در سده هفتم، احمد بن طاووس حلّى (م 673 ق) نسخه‌اى از آن را يافت و مطالب آن را در كتاب رجالى‌ حلّ الإشكال‌ خويش گنجاند.

پس از او، ملّا عبد اللَّه شوشترى (م 1021 ق) نسخه‌اى از حلّ الإشكال‌ ابن طاووس را به دست آورد و كتاب‌ الضعفاء ابن غضائرى را استخراج و جداگانه تحرير كرد. آنچه امروزه از كتاب ابن غضائرى در دست است، همان تنظيم و ترتيب شوشترى است.[5] كتاب‌ الضعفاء در نوع خود در حوزه شيعه، كتابى نو و بديع است. مؤلّف در اين كتاب، همانند برخى رجال‌شناسان اهل سنّت و شايد متأثّر از آنها، تنها به ذكر راويان ضعيف يا افرادى كه متّهم به ضعف شده‌اند، پرداخته است. مؤلّف در اين كتاب براى بيان ضعف افراد، واژه «طعن» را- گاه مطلق و گاه به صورت مضاف- به كار برده است، مانند: «طعن أصحابُنا فيه»، «طُعِن في عدالته»، «طُعِن عليه بالغُلوّ»، «طعن عليه بفساد مذهبه»، «طُعِن فى مذهبه، لا في نفسه»، «الطعن إنّما وقع على‌ دينه»، «الطعن فيه، لا في مَن أخذ عنه»، «ليس الطعن فيه، إنّما الطعن في من يروي عنه».[6] ملاحظه اين گونه تعابير، نشان مى‌دهد كه اوّلًا: ابن غضائرى در تضعيف رجال، بر

[1]. الرجال، ابن الغضائرى، ص 31- 32.

[2]. تحرير الطاووسى، ص 4- 5؛ رجال ابن داوود، ص 25- 26.

[3]. خلاصة الأقوال، ص 377، 414.

[4]. الرجال، ابن الغضائرى، ص 3.

[5]. تحرير الطاووسى، همان جا؛ مجمع الرجال، ج 1، ص 10؛ سماء المقال، ج 1، ص 20؛ الذريعة، ج 1، ص 288؛ معجم رجال الحديث، ج 1، ص 44، ص 114؛ كلّيات فى علم الرجال، ص 85.

[6]. ر. ك: الرجال، ابن الغضائرى.