روش پردازش مطالب كتاب، اين گونه است كه شيخ مفيد با عنوان «قال ابوجعفر»، قول شيخ صدوق را ذكر و سپس شرح مى‌كند. او يك شارح بى‌نظر و بدون رأى نيست؛ بلكه شارحى نقّاد است. مبناى او در شرح و نقد آراى شيخ صدوق، قرآن، احاديث معصومان، عرف و استعمال اهل زبان،[1] شعر،[2] پيش فرض‌هاى كلامى و عقل، به عنوان منبع و ابزار است. وى در نقد احاديث، به نقد اسنادى و محتوايى، هر دو، توجّه نشان داده است. در نقد اسنادى، به ضعف اسناد يا شاذ بودن آن و در نقد محتوايى، به مخالفت حديث با قرآن، ناسازگارى و اختلاف درونى و نيز مخالفت با عقل و اخبار صحيح، پرداخته است. البته در مواردى، ديدگاه شيخ صدوق را تأييد كرده، آن را هماهنگ با معيارهاى ياد شده دانسته است.[3] در نقد اسنادى و محتوايى، از اين دست عبارات، در كلام شيخ مفيد آمده است: «اين حديث، متروك و غير معمولٌ به است و اسناد آن، رضايت بخش نيست»؛ «حديث با زبان عرب، هماهنگى ندارد؛ زيرا در زبان و لغت عرب، علم به يك چيز، ملازم با آفرينش آن نيست»؛ «حديث با قرآن مخالف است. قرآن داور و ميزان حديث صحيح و سقيم، و مقدّم بر آن است»؛ «اين حديث، مرسل است»؛ «سخن شيخ ابو جعفر- كه رحمت خدا بر او باد-، بى‌حاصل و متخالف و متناقض است و سبب اين تخالف و تنافى، ظاهر برخى احاديث است كه ناسازگارىِ درونى دارند و او از اين ناسازگارى- به دليل توجّه به ظاهر-، غفلت كرده است»؛ «اين احاديث، شاذ هستند و با فرض صحّت و ثبت اسناد، نبايد به ظاهرشان بسنده كرد. معانى، وجوه و تأويل آنها را عالمان مى‌شناسند»؛[4] «حديثى كه ابو جعفر از زراره نقل كرده، صحيح است و معناى آن، بر عقلا پنهان‌

[1]. همان، ص 30، 54.

[2]. همان، ص 28- 29، 76.

[3]. همان، ص 59.

[4]. همان: به ترتيب: ص 42، 44، 46، 49، 54.