بايد به لفظ، موضوعيت داد و كجا مى‌توان از آن، تعدّى كرد، بحثى جدى است.

مثلًا مرحوم امام خمينى (ره) به واژه «شطرنج» در راوايات، طريقيت داده و فرموده است: «اشاره به قمار دارد. پس اگر زمانى شطرنجْ آلت قمار نبود، بازى با آن اشكال ندارد». در مقابل، عده‌اى ديگرى از علما مى‌گويند: «شطرنج، موضوعيت دارد». ملاك اين سخنان چيست؟ و بر اساس چه ضابطه‌اى بايد گفت موضوعيت يا طريقيت دارد؟ قاعده‌اى كه ما را در جمود بر لفظ يا تعدّى از الفاظْ كمك مى‌كند، نداريم. اگر چه مرحوم بهبهانى در «الفوائد الحائرية» ضمن بحث‌هاى اصولى اشاره‌اى به اين مطالب دارد؛ اما روى نمونه‌ها و مثال‌هاى آن، اصلًا بحث و تجزيه و تحليل، صورت نگرفته است. مرحوم شَعرانى نيز در «المدخل إلى عذب المنحل» اين بحث را مطرح كرده است؛ ولى به صورت بحثى علمى و قاعده‌اى منقّح بررسى نشده است. هم چنين براى رسيدن به نخستين معناى واژه‌هايى كه در روايات به كار رفته‌اند، بايستى از مباحث «فقه الحديث» مدد گرفت.

س. پالايش حديث‌

در كنار بحث فقه الحديث، پالايش حديث نيز از مباحث مهمى است كه خلأ آن در حوزه علوم حديث به خوبى احساس مى‌شود. پالايش حديث به معناى جداسازى احاديث سالم از احاديث ساختگى است. اين كه در ميان شيعه به اين مسئله كمتر پرداخته شده، ممكن است به اين دليل باشد كه روايات جعلى در شيعه كمتر است. البته اين مطلب نيز اختلافى است؛ مثلًا مرحوم ميرزا ابوالحسن شَعرانى (در كتاب «المدخل إلى عذب المنحل») يا علامه سيد مرتضى عسكرى معتقدند كه: خيلى از روايات ما جعلى است. در مقابل، كسانى مثل آية اللَّه رضا استادى بر اين باورند كه: احاديث جعلى ما كم است. اين ديدگاه‌ها ابتدائاً بايد بررسى شود كه كدام يك درست است و آن گاه، راه‌هاى كشف احاديث جعلى و استخراج و منقّح‌