حال كه نظرگاه كلّى دين در باب آداب و سنن بومى و ملّى روشن شد، به يكى از رسم‌هاى كهن و ريشه دار ايرانى، يعنى نوروز، مى‌نگريم.

اگر در باب نوروز، دستورى خاص از سوى دين در تأييد يا رد، به دست ما نمى‌رسيد، براساس همان قاعده نخست، مى‌گفتيم نوروز به عنوان رسمى ايرانى كه مردمانى آن را از ديربازْ حرمت مى‌نهاده‌اند، جاى مذمّت و منع ندارد؛ چرا كه اصل نوروز به عنوان نشانى از آيين‌هاى باطل، مورد تكريم و احترام نيست؛ بلكه رنگ و بوى ملّى و بومىِ آن، منظور نظر مردمان است. بلى؛ اگر در آن، ناشايستى نهفته باشد، يا ترويج خُرافه‌اى صورت گيرد، بايد آن را وانهاد.

ليك، احاديثى در مصادر شيعه و اهل سنّتْ روايت شده‌اند كه برخى بر آن، مُهر تأييد مى‌زنند و برخى ديگر، قهر مى‌ورزند و با آن مى‌ستيزند. اين دوگانگىِ روايت‌ها سبب شده است كه از ديرباز، عالمان حوزه دين، به چگونگىِ حلّ اين تعارض بينديشند؛ برخى جانب تأييد را گرفته، از آن دفاع كنند و برخى ديگر، جانب رد را اختيار نمايند.

رسالت اين نوشتار، نخست، گزارش تلاش عالمان در برخورد با اين روايت‌هاست و در پس آن مى‌كوشد از منظر ديگرى بِدان بنگرد. شايد ثمر بخشد!

پيش از طرح ديدگاه‌ها، سزاوار است روايت‌ها نقل شوند. بر اين اساس، مباحث اين نوشتار، در سه بخشْ تنظيم مى‌گردد: نوروز در روايات، ديدگاه‌ها، و ارزيابى نهايى.

يك. نوروز در روايات‌

چنان كه گذشت، روايت‌ها در زمينه نوروز، به دو گروه تقسيم مى‌شوند: گروهى به تصريح يا اشاره، آن را تأييد كرده‌اند و گروهى ديگر، آن را مذمّت مى‌كنند.