احاديث و حتى آيات قرآنى به انسان‌شناسى و زن‌شناسى پرداخت كه سند حديثْ يقينى، و دلالت حديث و آيه، انكارناپذير باشد. با هر خبر صحيح و هر ظهورى نمى‌توان نتايجى را در اين مقوله‌ها به دين نسبت داد؛ زيرا در اين حوزه، نه شرعْ تعبد دارد و نه عُقلا تعبدى دارند.

براى مثال، اگر فردى بسيار متدين و پارسا (كه زبانش از هر دروغ پيراسته است، و به قول عالمان رجال، از «ضبط» و «وثاقت» لازم برخوردار است)، يك مسئله رياضى را حل كند و بگويد درست حل كرده‌ام، اين گفته قطع‌آور نيست و به آن اعتنا نمى‌شود، بلكه بايد براى قبول درستى حل مسئله، آن را آزمايش كرد. در صورتى كه اگر همين فرد، هر خبرى را در حوزه زندگى روزمره نقل كند، بدان اعتنا مى‌شود. سرّ امر در اين است كه در صورت نخست، دنبال واقع هستيم و عُقلا و شرع، تعبدى ندارند؛ اما در صورت دوم، در امور اعتبارى و زندگى، عقلا با اعتبار و تعبدْ زندگى مى‌كنند و شرع نيز همان شيوه را مى‌پذيرد.

چنين رواياتى، يا بايد متواتر بوده، در دلالتْ نص باشند، يا در سند و دلالتْ قراين يقين‌آورى بر آنها اقامه شود، تا بتوان به استنتاج دست زد. البته اين بدان معنا نيست كه هر خبر غير متواترى را طرد كنيم و نسبت كذب و جعل به آن بدهيم. طرد روايات غير متواتر و غير نص، تا زمانى كه با دليل عقلى قطعى مخالفتى نداشته باشند، جايز نيست؛ همان‌گونه كه براساس چنين احاديثى نمى‌توان به رأى دين در اين حوزه‌ها دست يافت.

8. بررسى واژه‌ها در فرهنگ زمان صدور

يكى از امورى كه در تفسير نصوص دينى بايد منظور گردد، اين است كه واژه‌ها در بستر شكل‌گيرى و زمان خود قرار گيرند، و بعد تفسير شوند، يا به نمونه‌هاى مشابه در ساير نصوص مراجعه گردد؛ وگرنه نمى‌توان واژه‌ها را در شرايط امروزى تفسير كرد.