داشتن مليتهاى گوناگون در سايه ايمان وعقيده، در اسلام وخدمت به آن ذوب شدند و همه تلاش خود را در مسير پيشبرد اهداف عالى اسلام بكار گرفتند، و در نتيجه تمدنى را پايه گذارى كردند كه هم اكنون جامعه بشرى مرهون آن تمدن درخشان است.

در اين ميان، شيعه در برافراشتن بناى شكوهمند تمدن اسلامى نقش مؤثرى داشته است، كافى است در اين جا كتابهاى مربوط به علوم و تمدن اسلامى را ورق بزنيم كه همه جا نام دانشمندان شيعه مى درخشد.

در ادبيات و علوم ادبى، كافى است كه پايه گذار آن امير مؤمنان على(عليه السلام)بوده وادامه دهنده راه او شاگردش ابوالأسود دوئلى، وپس از آن شخصيت هاى شيعى كه غالباً در عراق مى زيستند،مانند: مازنى (متوفاى/248)، ابن سكيت (متوفاى /244) ابو اسحاق نحوى (از ياران امام كاظم (عليه السلام) )، خليل بن احمد فراهى مؤلف كتاب «العين» (متوفاى /170)، ابن دريد مؤلف «الجمهرة» (متوفاى /321) وصاحب بن عبّاد، مؤلف كتاب «المحيط»(متوفاى/386) ،آنان و صدها اديب شيعى كه هر يك در عصر خود استوانه لغت و نحو وصرف و يا شعر و عروض بودند.

در علم تفسير، اوّلين مفسر پس از رسول خدا (صلى الله عليه وآله وسلم) امير مؤمنان (عليه السلام)وائمه اهل بيت (عليهم السلام) و پس از آنان عبد اللّه بن عباس (متوفاى /68) و ديگر شاگردان آنان بوده اند. و در طول چهارده قرن، صدها تفسير بر قرآن به صورت هاى مختلف نوشته اند و ما سير تاريخى تفسير نگارى شيعه را در مقدمه«تبيان» شيخ طوسى به تفصيل نگاشته ايم.

در علم حديث، شيعه بر ديگر فرق اسلامى تقدم داشته وسنت رسول خدا (صلى الله عليه وآله وسلم)را، روزى كه نوشتن حديث در عصر خلفا ممنوع بود، با نوشتن ومذاكره، حفظ كردند. در اين باره مى توان از «عبد اللّه بن ابى رافع»،