«ربيعة بن سميع» و «على بن أبى رافع» از ياران امام على (عليه السلام) وسپس شخصيتهايى از شاگردان امام سجاد وحضرت صادق و باقر (عليهم السلام)ياد كرد.

رُشد حديث در عصر حضرت صادق (عليه السلام) به جايى رسيد كه حسن بن على الوشّاء مى گويد: و من در مسجد كوفه نهصد محدّث را ديدم كه همگان مى گفتند: حدثني جعفر بن محمد(عليهما السلام) .[1]

در قلمرو فقه، در مكتب پيشوايان اهل بيت (عليهم السلام)مجتهدان برجسته اى تربيت شده اند مانند: ابان بن تغلب (متوفاى /141)، زرارة بن اعين(متوفاى /150) ، محمد بن مسلم (متوفاى /150) ، صفوان بن يحيى بجلى مؤلف سى كتاب (متوفاى/210هـ) وصدها مجتهد توانا و محقّق مانند شيخ مفيد، وسيد مرتضى و شيخ طوسى و ابن ادريس ومحقّق حلّى و علامه حلّى كه آثار گرانبهايى از خود به يادگار نهاده اند.

شيعه نه تنها در اين علوم تلاشگر وخدمتگزار بوده، بلكه در ديگر علوم مانند تاريخ و مغازى، رجال و درايه، شعر و ادب نيز خدمات شايانى را به جهان اسلام عرضه كرده است كه ذكر نام واسامى آنان در اين مختصر نمى گنجد.

آنچه گفته شد مربوط به علوم نقلى است ، ولى در علوم عقلى مانند كلام وفلسفه بر تمام مذاهب، تقدم داشته اند، زيرا شيعه بيش از تمام فرقه هاى اسلامى به عقل بها داده است. و با الهام از گفتارهاى امير مؤمنان و فرزندان معصوم او(عليهم السلام) در تبيين عقايد اسلامى بيش از حد كوشش كرده، ومتكلمان عاليقدر و فلاسفه بزرگ به جهان اسلام تحويل داده است، و كلام شيعى يكى از پربارترين مكاتب كلام اسلامى است كه علاوه بر كتاب و سنت