است كه حاكم بر جان و مال انسان مورد ولايت دارد و چون تمام انسان ها در پيشگاه خدا يكسان اند، از اين جهت هيچ كس بر هيچ كس بالذات چنين حقى و ولايت و سرپرستى ندارد، مگر خداى بزرگ كه همه چيز انسان از جان و مالش مخلوق او است و يا آن گروه كه خداوند به آنان ولايت دهد و آنان را واليان و حاكمان قانونى خود معرفى كند.

بنابر اين بايد گفت: حكومت به معناى «داشتن ولايت و حق فرمان دادن» از آن خدا است و يكى از مراتب توحيد به شمار مى رود وحقيقت «توحيد در حكومت» اين است كه تنها او را بايد حاكم بر مال و جان بشر بدانيم و بس.

آيات قرآن به گونه اى اين تحليل عقلى را پذيرفته و در اين زمينه مى فرمايد:

(...إِنِ الْحُكْمُ إِلاّللّهِ أَمَرَأَلاّ تَعْبُدُوا إِلاّ إِيّاهُ ذلِكَ الدِّينُ القَيِّم وَلكِنَّ أَكْثَر النّاسِ لا يَعْلَمُونَ).

«حكومت براى كس[1]ى جز خدا نيست، فرمان داده است كه فقط او را بپرستيم، اين است آيين استوار، ولى بيشتر مردم نمى دانند».

مقصود از جمله (إِنِ الحُكْمُ) در آيه همان حكومت و فرمان روايى است به شهادت اين كه بعداً درباره امر و نهى تشريعى سخن مى گويد و مى فرمايد:

(أَمَرَ أَلاّ تَعْبُدُوا إِلاّ إِيّاهُ).

هرگز مقصود از آن، حكومت تكوينى كه همان تدبير و گردانندگى جهان است، نيست.

هرچند مقصود از آن در آيه 67 همين سوره[2] حكومت و ولايت تكوينى