و كارگردان مى دانم.

7.ابراهيم در هر سه مورد، افول و غروب اين اجرام را گواه بر آن مى گيرد كه اين اجرام شايستگى تدبير و كارگردانى حوادث زمين و بالأخص پديده اى به نام انسان را ندارند. اكنون سؤال مى شود كه چرا ناپديد گرديدن اين اجرام، گواه بر مدبر نبودن آن هاست؟

اين مطلب را مى توان به صورت هاى مختلف بيان كرد و هر صورتى از آن، براى گروهى سودمند است. تفسير منطق ابراهيم در ابطال مدبريت آسمانى به صورت هاى گوناگون، گواه بر آن است كه قرآن داراى ابعاد مختلف است و هر بعدى از آن براى گروهى مطرح مى گردد.

اينك تفسيرهاى گوناگون اين استدلال:

الف. هدف از اتخاذ رب، اين است كه موجود ضعيف و ناتوان در پرتو قدرت او، به مرحله كمال برسد و چنين مربى بايد با موجودات مورد تربيت، پيوند نزديك داشته باشد به گونه اى كه پيوسته از حال او آگاه بوده و از او جدا نگردد و نزد او حاضر باشد.

موجودى كه ساعت ها از فرد مورد تربيت غايب مى شود و به كلى از او بيگانه مى گردد و نور و بركت را از سر او مى چيند، چگونه مى تواند مربى و پروردگار موجودات زمينى باشد؟ ازا ين جهت غروب ستاره كه نشانه بيگانگى او از حوادث زمينى است، گواه بر اين است كه موجودات زمينى مربى و پروردگار ديگرى دارند كه از اين نقيصه پيراسته مى باشد.

ب. طلوع و غروب اجرام آسمانى و حركت منظم آن ها، گواه بر اين است كه آن ها همگى زير فرمان مى باشند و خود در چنگال قوانينى كه بر آن ها حكومت مى كند، قرار گرفته اند و پيروى از قوانين منظم، خود گواه بر ناتوانى آن ها است و چنين موجودات ضعيف، نمى توانند بر پهنه هستى و يا حوادث