بنابراين هرگاه از روايات ياد شده استفاده شود كه لقمان مراتب علمى و اخلاقى را از طريق بندگى حقيقى و ترك گناهان و فرمانبردارى به دست آورده، نبايد تعجب كرد.

به علاوه، وى از مجارى طبيعى نيز براى بالا بردن مراتب علمى خود بهره بردارى مى كرد، چنان كه پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله وسلم)فرمود: «وى مرد فكورى بود و در هر موضوعى بيش از همه چيز فكر مى كرده است.»

فكر، چراغى است روشن كه تاريكى ها را از بين مى برد. علاوه بر اين، امام صادق(عليه السلام)در حديث گذشته فرمود كه پيوسته با دانشمندان نشست و برخاست داشت.

نمونه اى از طرز تفكر لقمان

معروف است روزى آقاى لقمان به او دستور داد كه وى گوسفندى را سر ببرد و لذيذترين عضو آن را بپزد و بياورد. وى زبان و دل آن را پخت و آورد. دو مرتبه دستور داد كه گوسفند ديگرى را سر ببرد و پليدترين عضو آن را بپزد. وى فرداى آن روز زبان و دل آن حيوان را پخت و سر سفره گذارد. آقاى وى از روى تعجب، سرّ اين مطلب را پرسيد. وى گفت: «إنّهما أطْيَبُ شَىْء إذا طابا، وأخْبَثُ شَىء إذا خَبُثَا» ; دل و زبانْ پاكيزه ترين عضوند،هرگاه با يكديگر مطابق و برابر باشند; يعنى آنچه در دل باشد به زبان جارى گردد، و آنچه به زبان جارى مى گردد حاكى از دل باشد، و اين دو پليدترين عضوند، هرگاه مخالف يكديگر باشند و آنچه زبان مى گويد، دل با آن مخالف باشد.