12

هگل، پدر ديالكتيك و پايه گذار «تز» و «آنتى تز» و «سنتز»، مدعى است كه از تركيب نفى يا اثبات «سنتزى» به وجود مى آيد كه تناقض به وسيله آن رفع مى گردد.

براى روشن شدن مقصود وى، دو مورد را كه ازنظر او نقيضين با هم تركيب يافته اند، متذكر مى شويم:

1. انقلاب وجود مطلق به وجود مقيد كه نمونه اى براى وحدت وجود و عدم در فكر و انديشه بود و مشروح آن را در درس پيش خوانديم.

2. حركت و تغيير، كه از نظر او تركيب وجود يا عدم در طبيعت است.

3. برخى مدعى اند كه هگل صدور جهان از خدا را نيز بر اين سه پايه استوار مى داند.

اينك به تشريح دو مورد اخير مى پردازيم و در اينجا نيز مى بينيم كه موارد مزبور، هيچ گونه ارتباطى به امتناع نقيضين ندارند.

آيا در حركت، وجود و عدم به هم آميخته اند؟

گاهى تصور مى شود كه حركت تركيبى از هستى ونيستى است. نويسنده