آنچه مهم است، بررسى حكم فرمانرواى غير عادلى است كه به گونهاى بر مسند حكومت نشسته و خود را امير مؤمنان، و فرمانرواى آنان قرار داده است. بايد ديد اهل حديث و پيشاپيش آنان، احمد بن حنبل و يا متكلّمان اشعرى در اين باره چه ميگويند؟

براى احاطه به همه جوانب مسأله، لازم است در موارد زير بحث و گفتگو شود.

كسب قدرت در سايه زور

اگر فردى در پرتو آتش سلاح، و برق شمشير، حكومت را به دست بگيرد و با اعمال قدرت و كودتاى سفيد يا سرخ، بر مسند فرمان روايى بنشيند، آيا حكومت او از نظر اسلام شرعيت دارد يا نه، و به اصطلاح تحت عنوان «اولى الامر» داخل هست يا نه؟

پاسخ اين سئوال منفى است و با توجه به مبانى حقوقى حكومتها، چنين حكومتهايى نميتواند رسمى و قانونى باشند.

فرمان روايى، جز با محدود كردن حريّتها و آزاديها، خواه به صلاح مردم باشد و يا به زيان آنان، انجام نميگيرد، حكومت، بدون بودجه لازم و نيروى نظامى و انتظامى پايدار نميباشد، و سنگينى تأمين هزينه آن، بر دوش ملت است كه با پرداخت ماليات و ديگر عوارض، حكومتها را به پا ميدارند. در اينجا مسأله محدوديت مالى و تصرف در اموال مردم مطرح ميشود، كه عقل و خرد و وحى و شرع ميگويند: «الناس مسلطون على اموالهم»، و كسى حق ندارد بدون رضايت، مردم در اموال آنان تصرف كند.

حكومت، براى حفظ موجوديت خود و دفاع در برابر قدرتهاى ديگر كه