آورد.

در ميان نظريات مختلف، معروف اين است كه شخصى از حسن بصرى، استاد «واصل بن عطاء» كه در مسجد بصره براى خود حلقه تدريس و وعظ و ارشاد داشت، راجع به حكم مرتكب گناه كبيره، سئوال كرد آيا وى مؤمن است يا نه؟ پيش از آنكه استاد پاسخ بگويد، «واصل» جلو افتاد و گفت: از نظر من، نه مؤمن است و نه كافر، بلكه در ميان اين دو قرار دارد. اين جواب را گفت و از حلقه درس خارج شد و بر يكى از ستونهاى مسجد تكيه زد و انديشه خود را براى گروهى تشريح كرد. در اين هنگام، حسن بصرى گفت: «اِعْتَزَلَ مِنَّا واصِلُ» يعنى: واصل از ما كناره گرفت. و چون وى به مرور زمان، داراى مكتبى گرديد، پيروان او را، با الهام از گفتار استاد، معتزله ناميدند[1].

از اين نام كه بگذريم، اين گروه را، «عدليّه» نيز مينامند. و در لسان اهل حديث، حنابله، اشاعره و معطله، به آنان «جهميه» نيز ميگويند. زيرا آنان در مقاله نفى صفات زائد با «جهم بن صفوان»، وحدت نظر دارند، تا آنجا كه در كلام احمد بن حنبل، لفظ «جهميه»، كنايه از معتزله است; هر چند معتزله با ديگر اصول جهم بن صفوان مخالف ميباشند.

4ـ رافضى كيست؟

در كتابهاى كلامى، لفظ «رافضه» و «رافضى»، زياد به كار ميرود و معنى لغوى آن «تَرك كننده»، است و مقصود از آن مطلق شيعه يا شيعيان تندرو است. ولى سخن اين جا است كه چرا شيعه، به اين لقب خوانده شده است.