جسمى، و خداخواهان سكون آن باشد، يا خدا حيات فردى را بخواهد و بشر مرگ او را، در اين صورت چهار حالت پيش مى آيد كه تنها آن حالت صحيح است كه منطبق با مسأله «خلق افعال» مى باشد اينك بيان صورتها:

1. هيچ كدام انجام نگيرد.

2. هر دو انجام پذيرد.

3. فقط مراد خدا واقع شود.

4. خواسته بنده صورت پذيرد.

فرض نخست مستلزم ارتفاع نقيضين(يا مستلزم خلف است زيرا فرض اين است كه يكى از آن دو رخ داده است).

فرض دوم مستلزم اجتماع آن دو مى باشد و فرض چهارم، غلبه اراده بنده بر اراده و خواست خدا است و آن نيز محال است، طبعاً صورت سوم متعين خواهد بود و آن اين كه خواسته خدا انجام مى گيرد نه خواسته انسان.

از اين بيان مى توان استفاده كرد كه قدرت انسان براى ايجاد و آفرينش صلاحيت ندارد.[1]

پاسخ: اين استدلال، مربوط به توحيد در تدبير است، و در مورد دو قدرت يكسان (دو واجب الوجود) كاربرد دارد، در مورد اراده خدا، و بنده او در مورد دو واجب الوجود كه هر كدام مى خواهد جهان را به نوعى اداره كنند گفته مى شود: يا خواسته هر دو صورت مى پذيرد، يا خواسته يكى ، يا هيچ كدام و گزينش هريك محذور دارد.