ولى چنين استدلالى در مورد اراده خدا ، و خواست بنده او مورد ندارد زيرا به حكم اين كه اراده خدا علت تامه است، مؤثر بود و جلو تأثير اراده آينده را مى گيرد.

و به ديگر سخن: قدرت خدا (مطابق فرضيه طرف كه او را خالق مباشرى تمام كائنات مى داند) علت تام، و قدرت انسان فقط مقتضى است زيرا از شرايط تأثير قدرت امكانى اين است كه قدرت واجب بر خلاف آن نباشد، و در غير اين صورت به حكم وجود مانع، قدرت انسان ناقص و نارسا خواهد بود.

آرى اين استدلال در فرض دو خدا صحيح است كه قدرت هم سنگ و هم سان دارند و مستدل اين دو مورد را به هم خلط نموده است.

تا اينجا با دلايل عقلى قائلان به خلق اعمال آشنا شديم ولى اين گروه علاوه بر دلايل عقلى يك رشته دلايل نقلى نيز آورده اند كه به عنوان نمونه برخى را يادآور مى شويم:

2. دلايل نقلى قائلان به خلق اعمال

الف: ابراهيم خليل در دادگاهى كه براى محكوم كردن او تشكيل شد رو به داوران كرد و گفت:

(أَتَعْبُدُونَ ما تَنْحِتُون * وَاللّهُ خَلَقَكُمْ وَما تَعْمَلُونَ) (صافات/96ـ97).

«آيا آنچه را كه مى تراشيد عبادت مى كنيد؟ در حالى كه خدا، شما و آنچه را كه انجام مى دهيد آفريده است؟».