(أَنْتُمُ اَلْفُقَراءُ إِلَى اَللّهِ وَ اَللّهُ هُوَ اَلْغَنِيُّ اَلْحَمِيدُ؛[1]شما نيازمندان به خدائيد و خداوند بى نياز و ستوده است) سراپاى وجود موجودات حاجت و نياز است و هر چه را به مقدار ظرفيّت و استعداد وجودى خود بخواهند، خداوند به آنها عطا مى‌كند و از منبع بى كران فيضش به آنها مى‌بخشد. قرآن كريم در سوره ابراهيم مى‌فرمايد: (وَ آتاكُمْ مِنْ كُلِّ ما سَأَلْتُمُوهُ‌؛[2]هر چه را از او درخواست نموديد به شما عنايت فرمود.) بنابراين منظور از سؤال، درخواست تكوينى است كه موجودات به زبان حاجت، آنرا ابراز مى‌دارند.

2 - دعاى تشريعى: اين قسم از دعا و درخواست مخصوص موجوداتِ با اراده و مختار است كه هر كدام طبق درجه معرفت از قدرت مافوقِ الهى مطالباتى دارند، ولى متأسفانه انسانها غالباً بر اثر فاصله گرفتن از تعليمات پيامبران به غير خدا پناه مى‌برند و غير خدا را مى‌خوانند: (وَ يَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اَللّهِ ما لا يَضُرُّهُمْ وَ لا يَنْفَعُهُمْ‌؛[3]غير از خدا كسى را مى‌خوانند كه برايشان نفع و ضرر ندارد.)

در مورد تشريع دعا و دعوت به آن خداوند در قرآن مجيد مى‌فرمايد: (اُدْعُوا رَبَّكُمْ تَضَرُّعاً وَ خُفْيَةً‌؛[4]پروردگارتان را در حال تضرّع و زارى و پنهانى بخوانيد.)؛ (إِنَّ رَبَّكُمُ اَللّهُ اَلَّذِي خَلَقَ اَلسَّماواتِ وَ اَلْأَرْضَ‌... أَلا لَهُ اَلْخَلْقُ وَ اَلْأَمْرُ؛[5]... پروردگار شما خداوندى است كه آسمان‌ها و زمين را خلق كرد... آگاه باشيد كه عالم خلق و امر از آن او است.) اين آيه توحيد و ربوبيّت خدا را از راه وحدت خالقيّت اثبات مى‌فرمايد و خلقت و فرمان را از آن او مى‌داند و ذكر آيۀ (اعراف/ 55) بعد از آن بمنزله نتيجه‌گيرى از آيه قبل است كه مى‌فرمايد: وقتى خداوند متعال در مسئله خلقت و تدبير عالم، شريكى نداشت

[1]- فاطر/ 15

[2]- ابراهيم/ 34

[3]- يونس/ 18.

[4]- اعراف/ 55

[5]- همان / 54