مرحوم مجلسي در كتاب مرآة العقول در ذيل اين روايات مطالبي را مي‌نويسد كه خلاصه آن چنين است :

"اخبار درباره زيد مختلف است، برخي از آنها دلالت بر مذمت زيد دارد اما اكثر آنها بر اين دلالت دارد كه وي فردي پسنديده و قابل تقدير بوده و اينكه وي هرگز ادعاي امامت نداشته و امامت را از آن امام باقر و امام صادق (ع) مي‌دانست . او براي خونخواهي امام حسين (ع) و براي امر به معروف و نهي از منكر قيام كرد و مردم را به شخص مورد رضاي آل محمد6 فرا مي‌خواند، و اكثر اصحاب ما درباره زيد همين نظر را دارند، و بلكه من در سخنان آنان چيزي جز اين را نيافتم، و برخي گفته اند كه به صورت غير علني و محرمانه از امام (ع) اجازه قيام گرفته بود."[1]

خلاصه كلام درباره زيد(ره)

اما آنچه به نظر ما مي‌رسد اجمالا از اين قرار است كه هنگامي كه ما به قداست زيد و حسن نيت او در قيامش قائل مي‌شويم، اين به آن معني نيست كه مي‌گوييم وي معصوم است و در تمام طول عمر هرگز اشتباهي از وي صادر نشده و در هيچ مورد احتياج به هدايت و نصيحت امام نداشته است، شايد در ابتداي كار برخي مسائل بر او مشتبه و تحت تأثير احساسات آني و لحظه اي قرار گرفته باشد كه امام باقر(ع) او را متنبه نموده و از عجله نمودن و از اعتماد كردن به برخي افراد كه به آنها اعتمادي نيست برحذر داشته باشد.

از سوي ديگر وفات امام باقر(ع) چنانكه در اصول كافي آمده است [2] در سال 114 هجري بوده، اما قيام زيد كه مورد تأييد ائمه (ع) نيز بوده چنانكه سيره نويسان مي‌نويسند در زمان امام صادق (ع) و در سال 121 بوده است و شايد جوجامعه و شرايط در اين مدت تغيير كشده باشد. و چنانكه در برخي اخبار آمده زيد به امامت امام صادق (ع) اقرار داشت و معتقد بود كه وي حجت خدا در آن زمان است، چنان كه از خبر عمرو بن خالد كه پيش از اين از كتاب امالي نقل شد اين معني استفاده گرديد.

و اما اينكه خداوند سبحان به خاطر عجله و شتاب بندگان در انجام امور شتاب نخواهد كرد [ اشاره است به جمله اي كه در روايت محمد بن يحيي بود] مطلبي

---