اجبار مسلمانان به شركت در مراسم حج توسط امام

3 - در خبر عبدالله بن سنان از امام جعفر صادق (ع) وارد شده كه آن حضرت فرمود: "اگر مردم در زمانه اي حج را فرو گذاشتند و در آن شركت نكردند، بر امام واجب است آنان را به شركت در مراسم حج مجبور كند."[1]

4 - و نيز در روايتي ديگر از آن حضرت نقل شده كه فرمود: "اگر مردم حج را فرو گذاشتند، بر والي و حاكم واجب است كه آنان را به شركت در مراسم حج و ماندن تا آخر مراسم در مكه مجبور نمايد; و اگر مردم زيارت مرقد مطهر پيامبراكرم 6 را ترك كردند، بر والي واجب است آنان را به زيارت و ماندن در كنار مرقد آن حضرت مجبور كند; پس اگر مردم فاقد اموال و امكانات بودند بر حاكم است كه از بيت المال مسلمين مال و امكانات براي شركت در مراسم حج در اختيار آنان قرار دهد."[2]

طبق اين دو روايت والي موظف است مسلمانان را در شرايط ويژه اي مجبور به شركت در مراسم حج كند، اما اين اجبار جز از سوي امام مبسوطاليد، كه بالفعل قدرت و امكانات حكومت به دست اوست امكان پذير نيست، چنانكه اختيار بيت المال مسلمين هم به دست امام بالفعل جامعه است، حال آيا مي‌توان گفت : امام صادق (ع) با اينكه در آن زمان حكومت ظاهرا به دست وي نبود و پدران و

---