چيزي ديگر، بر حق باشد يا بر باطل . جمع "امام" "ائمه" است ."[1]

در كتاب صحاح آمده است : "امام كسي است كه سرمشق و مورد اقتدا واقع شود و جمع وي ائمه است ."[2]

لسان العرب مي‌نويسد: (در عرف مردم) گفته مي‌شود "امام القوم" كه منظور از آن كسي است كه پيشوا و پيشاهنگ قوم باشد - امام همان رئيس هر جمعيتي است، چنانكه مي‌گويي : امام المسلمين - يعني رئيس مسلمانان ."[3]

المنجد در معني امام مي‌نويسد: "قوم را امامت كرد و يا بر قوم امامت كرد، يعني پيشاپيش آنان قرار گرفت و آنان را رهبري نمود. ائتم به : يعني به وي اقتدا نمود. كلمه امام هم براي پيشوايي زن و هم براي پيشوايي مرد مورد استفاده واقع مي‌شود و جمع آن ائمه و ايمه است ."[4]

البته آنچه به نظر مي‌رسد و مي‌توان در ريشه لغوي امام گفت اين است كه : امام ممكن است با فعل آن از امام (به فتح همزه) كه به معني "جلو" است مشتق باشد (كه در اين صورت امام - به كسر همزه - به معني جلودار است); و احتمال دارد از "ام" مشتق شده باشد، و ام ريشه و اصل هر چيز را گويند، كه طبق اين معني گويا "امام قوم" ريشه و اساس قوم است و ديگران شاخه و فروع وي محسوب مي‌شوند. امكان دارد امام از "ام" (به فتح همزه) كه به معني قصد است مشتق شده باشد، و اين بدين معني است كه امام هميشه مقصد و هدف تلاش و حركت ديگران قرار مي‌گيرد. در هر صورت به پيشوا و رهبر هر قوم والي، امام، سلطان، حاكم، امير و القابي همانند آن از ديدگاههاي مختلف اطلاق مي‌شود، والي گفته مي‌شود به خاطر حق تصرفش، امام گفته مي‌شود به خاطر جلو دار بودنش، سلطان گفته مي‌شود به خاطر سلطه و اعمال قدرتش، حاكم گفته مي‌شود به خاطر حكمراني اش، و امير گفته مي‌شود به خاطر تدبير امور و فرماندهي اش . و در اينجا نكته اي است شايان انديشه .

2 - سخني درباره ولايت تشريعي و تكويني

ولايتي كه به مفهوم تصرف و حاكميت بر شخص يا كار ديگران است يا تكويني است و يا تشريعي [5] و بدون ترديد هر دو قسم ولايت در عالي ترين و كامل ترين

---