در توضيح اين روايت بايد گفت : حكومت و ولايت بر مردم براي سر و سامان بخشيدن به كارها و جبران كمبودهاي آنان است و اين چيزي غير از استعباد و به بردگي كشيدن افراد جامعه است . و اين نكته اي است شايان تأمل .

حكم عقل و فطرت بر لزوم پذيرش نوعي از حاكميت

آنچه گفته شد در مقام تأسيس اصل اولي در مسأله ولايت و حكومت بود، اما در قبال اين اصل عقل و فطرت همواره انسان را به پذيرش برخي حاكميتها ملزم مي‌كند، كه در اينجا به اجمال آنها را متذكر شده و تفصيل بيشتر را به جاهاي ديگر موكول مي‌نماييم .

البته شايد با توجه به اين امور در مجموع به اين نتيجه برسيم كه اصل پذيرش حاكميت و ولايت بر اصل اولي فوق الذكر يك نوع حكومت [2] و تقدمي داشته باشد.

1 - حاكميت مطلقه خداوند بر نظام هستي

بدون ترديد خداوند متعال آفريننده ما و آفريننده همه موجودات است - چه از نظر ماده و صورت و چه از نظر جوهر و عرض - ايجاد و رشد و تربيت و هدايت همه موجودات به دست اوست و وي مي‌تواند در تمام شؤون مخلوقات خويش تصرف كند. او به مصالح دين و دنيا و حال و آينده مردم واقف، و در خلقت و تشريع حكيم و آگاه است، و جز به آنچه به صلاح مردم و نظام وجود است حكم نمي كند; و انسانها به هر مقياس هم كه به علم و معرفت دست يابند باز از پي بردن به كنه نظام وجود و به عمق طبيعت اشياء و به مجموع مصالح دنيا و آخرت خويش ناتوان و عاجزند. خلق و امر همه از آن خداوند است و اوست كه مي‌تواند مردم را به آنچه صلاح واقعي آنان است امر كند و از آنچه به زيان و ضرر آنان است باز دارد، و در اين حاكميت هيچ يك از مخلوقات شريك خداوند نخواهند بود.

و بر انسان است كه در مقابل اين خالق بي نياز و شريعت آسماني و دستورات عادلانه و حكيمانه وي، در تمام مراحل زندگي سر تسليم فرود آورد، و اين چيزي است كه بر صحت آن عقل فطري انسان همواره حكم مي‌كند. خداوند تبارك و تعالي در كتاب خويش، خود اين حاكميت علي الاطلاق را در چند مورد اين گونه بيان فرموده است :

---