(حمد و ستايش مي‌كنم خدا را براي اين كه نعمتش را بر من تمام كند، و در مقابل عزت او تسليم و خاضع باشم، و از نزديك شدن به گناهان محفوظم بدارد.)

سه كلمه "استتمام"، "استسلام" و "استعصام" از باب استفعال است كه براي طلب كردن مي‌آيد. ظاهرا مقصود از حمد در اينجا شكر باشد، گهگاهي حمد به جاي شكر استعمال مي‌شود، و در جاي خود گفته اند: "الحمد هو الثناء باللسان علي الجميل الاختياري، نعمة كان او غيرها"[1] حمد ستايش كردن به زبان است بر كار خوب اختياري كه ديگري انجام مي‌دهد، چه نسبت به حمد كننده نعمت باشد يا نه ; ولي اينجا چون مسأله نعمت مطرح است، شايد مراد از حمد همان شكر در مقابل نعمت باشد.

فراز اول و سوم اشاره است به آيه شريفه : (لئن شكرتم لازيدنكم و لئن كفرتم ان عذابي لشديد)[2] اگر نعمت ها را شكر كرديد آنها را بر شما زياد خواهم كرد، و اگر كفران نموديد عذاب من قطعا سخت خواهد بود.

در قسمت اول آيه، لام قسم در كلمه (لئن) و نون تأكيد در (لازيدنكم) قرينه و شاهد بر اهميت مطلب و مؤكد بودن آن است . و در قسمت دوم آيه هم لام قسم در (لئن) و (ان ) كه براي تأكيد است همين مؤكد بودن را مي‌فهماند.

فراز اول يعني "استتماما لنعمته" اشاره است به قسمت اول آيه شريفه (لئن شكرتم ...) و فراز سوم يعني "استعصاما من معصيته" اشاره است به قسمت دوم آيه يعني (و لئن كفرتم ...).

پس "أحمده" در اينجا به معناي "أشكره" مي‌باشد، يعني شكر مي‌كنم خدا را، و بالاترين مرتبه شكر نعمت آن است كه هر نعمتي را در همان راهي كه خداوند مقرر كرده صرف كنند.

---