از روي عبارت با نكات عبارتي كه دارد بيان مي‌كنم . خلاصه آن چيزي كه حضرت مي‌فرمايد اين است : خداوند جو و فضاي وسيعي را خلق كرد و در آن جو و فضاي وسيع آبي را خلق كرد و اين آب روي باد قرار گرفته است . يعني در حقيقت خدا در فضا بادي را خلق كرد و روي آن باد مايعي را كه به صورت آب بوده خلق كرده است كه آن باد از زير فشار آورده و آب را نگاه مي‌دارد تا اين آب ثابت بماند، سپس باد دومي را خلق فرمود كه اين باد آب را با فشار به هم مي‌زند و در نتيجه امواج زيادي ايجاد مي‌شود; اين امواج به هم مي‌خورد، و در اثر اين برخورد كفهايي پيدا مي‌شود كه در حقيقت كفها عبارت از همان ذرات آبي است كه متصاعد مي‌شود. ظاهر اين عبارت اين است كه از همان كف آسمانها خلق شد، ولي از بعضي از روايات كه يكي از آنها هم از خود حضرت علي (ع) است استفاده مي‌شود كه از كفها بخارهايي متصاعد شد كه به صورت دود بود;[1] شما مي‌بينيد كه وقتي بخار زيادي متصاعد شود به چشم انسان مثل دود مي‌ماند; از اين روايت استفاده مي‌شود كه از قسمت هايي از كف كه به صورت بخار درنيامده بود زمين خلق شد، و از آن بخاري كه به صورت دود بود آسمانها خلق شد.

اگر اين فرمايش حضرت را با روايات ديگر كه يكي از آنها از خود ايشان است جمع بندي كنيم، نتيجه اش اين مي‌شود كه اصل عالم ماده، آب بوده است .[2]

نظر متكلمين و فلاسفه درباره ماده اوليه

متكلمين مي‌گفتند ما به ظاهر كلمات حضرت نظر مي‌كنيم بدون آن كه تصرفي

---