نخواهد كرد; بلكه عقل ما را هدايت مي‌كند كه اين همه نظم و شگفتي در عالم، بدون وابستگي به يك كانوني كه علم و قدرت و حكمت بي نهايت دارد ممكن نيست خودبه خود به وجود آيد. قرآن مي‌گويد كافران مي‌گفتند: (و قالوا ما هي الا حياتنا الدنيا نموت و نحيا و ما يهلكنا الا الدهر)[1] زندگي نيست مگر زندگي همين دنيا، و روزگار است كه ما را هلاك مي‌كند; (و قالوا ان هي الا حياتنا الدنيا و ما نحن بمبعوثين)[2] زندگي فقط در اين دنياست و بعث و برانگيختگي هم در كار نيست .

به هرحال عرض شد كه ما از چيزي كه غرق در آن هستيم غفلت داريم . انسان كسي است كه اگر آن ساختمان را مي‌ديد باور نمي كرد كه بدون علم و قدرت و حيات موجود شده باشد، اما چون غرق در عالم است و هرچه مي‌بيند موجودات مادي است تصور مي‌كند كه غير از ماده چيزي وجود ندارد، در صورتي كه يك كانون بي نهايت علم و حيات و قدرت و اراده و حكمت محيط به عالم است و تمام اين عالم نسبت به او يك وجود كوچكي است، مانند روح كه محيط به بدن انسان است و اگر از انسان گرفته شود جسدش بدون ارزش به كناري مي‌افتد، اما وقتي كه بر بدن احاطه داشته باشد چشم و گوش و دست و پا همه تحت فرمان او هستند. شاعر مي‌گويد: حق، جان جهان است و جهان جمله بدن .

خلاصه اين كه ما غرق در جلوه ها و آثار حق تعالي هستيم و مثل ماهي كه غرق در آب است و مي‌گويد آب چيست، ما نيز غرق جلوه هاي خداوند هستيم ولي از وجود خدا غافل مي‌شويم ; به حضرت علي (ع) نسبت مي‌دهند كه فرموده اند: "ما رأيت شيئا الا و رأيت الله قبله و فيه و معه "يا" و بعده"[3] هيچ چيز را نديدم مگر

---