اسم الکتاب : انديشه هاى فقهى- سياسى آيتاللّه العظمى گلپايگانى در عصر غيبت المؤلف : امامى، محمدمهدى الجزء : 1 صفحة : 58
اقتصادى، سياسى و نژادى است. نيازهاى دسته اول با قوانين ثابت و
نيازهاى دوم با قوانين موضوعه و متغير برآورده مىشود، فقه سياسى از دانشهايى است
كه عهدهدار پر كردن خلأ قانونگذارى در حوزه دوم است:
«و بايد دانست كه مبادى مصالح اعمال و محاسن افعال نوع بشر كه مقتضى
نظام امور و احوال ايشان بود، در اصل يا طبع باشد يا وضع: اما آنچه مبدأ آن طبع
بود، آن است كه تفاصيل آن، مقتضاى عقول اهل بصارت و تجارب ارباب كياست بود و به
اختلاف ادوار و تقلب سير و آثار، مختلف و مبتدّل نشود، و آن اقسام حكمت عملى است
كه ياد كرده آمد، و اما آنچه مبدأ آن وضع بود، اگر سبب وضع اتفاق رأى جماعتى بود
بر آن، آن را آدابورسوم خوانند و اگر سبب، اقتصاى رأى بزرگى بود، مانند پيغمبرى
يا امامى، آن را نواميس الهى گويند، آن نيز سه صنف باشد يكى ... عبادات و احكام آن
و دوم ... مناكحات و ديگرى معاملات، و سيّم آنچه راجع به اهل شهرها و اقليمها
بود، مانند حدود و سياست، و اين نوع علم را علم فقه خوانند، و چون مبدأ اين جنس
اعمال، مجرّد طبع نباشد، وضع است به تقلب احوال و تغلب رجال و تطاول روزگار و
اسم الکتاب : انديشه هاى فقهى- سياسى آيتاللّه العظمى گلپايگانى در عصر غيبت المؤلف : امامى، محمدمهدى الجزء : 1 صفحة : 58