5- گاه در حد امت‌هاى بسيار (و بين المللى و جهانى) است.

بنابراين فقه سياسى نيز به تناسب مواضع و موضعيت محلى، ملى، داخلى و خارجى، بين المللى و جهانى، به همان تقسيمات منقسم شده و به همان نام‌ها ناميده مى‌شود. معلم ثانى در بيانى ديگر در خصوص رابطه فقه با سياست، علم و انديشه سياسى به معناى اعم مى‌گويد:

«فالفقه في الأشياء العملية من الملة، إذن إنّما يستعمل على اشياء هى جزئيات الكليات التى تحتوى عليها المدني، فهو إذن جزء من اجزاء العلم المدني و تحت الفلسفه العلمية[1] [السياسية] فقه در امور عملى ملت، دين و شريعت، از آن جايى كه شامل موارد جزئى كليات كه براى اداره مدنيه و سياست بوده است، بنابراين جزئى از اجزاى علم مدنى يا سياسى بوده و تحت فلسفه عملى يا سياسى است».

خواجه نصير الدين طوسى: حكيم و متكلم نامدار شيعى، با صراحت بيشترى از فقه سياسى سخن گفته است، وى معتقد است نيازمندى‌هاى بشر دو گونه‌اند، نيازهاى ثابت كه برخاسته از طبيعت انسانى است و نيازهاى متغير كه برخاسته از شرايط متغير محيطى،

[1]- ابو نصر فارابى، پيشين، ص 52.